Wie gekomen was voor een symbiose tussen één van dé jazzpianisten van het moment en het Belgische vrijbuiterorkest bij uitstek kwam zaterdagavond 13 november eerder bedrogen deSingel buiten gewandeld. Wie zich daar niet aan stoorde, had enkele knallers van composities gehoord, met een paar verbluffende pianosolo's er bovenop, een wervelende mix van de vrolijke chaos van collectieve improvisaties, snuifjes mambo en jazz, streepjes impressionisme, tango en honky tonk en speciaal voor de gelegenheid nog wat gregoriaanse dodenmissen en Amerikaans patriottische muziek. Voor minder komen FES en Uri Caine nog steeds niet het podium op.
Het project dat FES en Uri Caine samen op poten gezet hebben resulteerde inderdaad meer in FES met Caine aan de piano, dan in een echte wisselwerking. Dat de repetities pas op 5 november konden beginnen en dat de première reeds 5 dagen later voorzien was, is hier mogelijk niet vreemd aan. Maar nog belangrijker voor het resultaat is dat de muzikale werelden van Uri Caine en FES misschien net iets verder van elkaar af liggen dan aanvankelijk aangenomen werd. Caine blijft immers ondanks al zijn uitstapjes in alle mogelijke richtingen (Mahler met dj en gospelzangeres, Beethoven met authentieke instrumenten) toch een jazzman qua timing en denkwijze. FES is dan weer, ondanks alle bigband referenties, alles behalve een jazzband. Hoe groot de liefde en de wederzijdse bewondering misschien ook mogen zijn: soms is het water net iets te diep om elkaar echt in het midden te kunnen treffen.
Virtuositeit
Met deze wetenschap siert het FES dat ze zich op geen enkel moment als een jazzorkest wilden en willen voordoen, hoe graag en gemakshalve luisteraars en media hen ook in dit hokje willen stoppen. Voor FES gaan energie, humor en variatie in samenspel en compositie voor op individuele solopassages. Een goede keuze zo bleek ook nu weer, want de orkestrale virtuositeit die de band als geheel demonstreerde, betekende daarom nog niet dat individuele solo's de zwaarste tests konden doorstaan. Dit viel ondermeer op in één van de knapste stukken van de avond: 'Clusterthing'. Het thema ontstond uit een gezellige chaos en geleidelijk aan werd het orkest in blokken opgesplitst waardoor het arrangement zich kon ontwikkelen, inclusief een orkest dat uit volle borst meezingt. Wanneer saxofonist Michel Mast soleerde na Uri Caine (op zich al een reden om een beurt over te slaan) staken de ritmische beperkingen van Mast schril af tegen de technische, maar vooral muzikale virtuositeit van de Amerikaan. Zeker wanneer die net weer een demonstratie gaf van zijn geheime mogelijkheid om uiterst grillige, bizarre en verrassende lijnen toch vanzelfsprekend te laten klinken. Later op de avond deed zich een gelijkaardige situatie voor wanneer Jon Birdsong de trompet inruilde voor een althoorn voor een ballad. Te mooi in tempo en heel proper gefraseerd ging alle jazzspanning verloren. Wat restte was een even mooie als zoutloze poppy ballad.
Dat de band toch met het bigbandachtige werk overweg kon, bewezen de muzikanten van FES collectief in 'Whisper in the Night', een knap uitgewerkte bigbandcompositie die zowel qua vorm als qua harmonieën (mooie, dense akkoorden) niet zou misstaan bij menig gereputeerd jazzorkest. Al was het hier ook weer Caine die samen met bassist Kristof Roseeuw en drummer Teun Verbruggen de kers op de taart plantte met een ijzersterkte triopassage.
Fuck Bush
FES bleef echter het sterkst in de nummers die niet zomaar in één hokje te vangen zijn: knappe composities die meermaals van vel wisselen en zich in verschillende gedaantes aan het publiek voordoen. En met deze categorie werd het publiek ruimschoots verwend: van de impressionistische blazerakkoorden van 'In Between Rivers' tot het titelloze, latingerichte stuk waarin het orkest meer leverde dan alleen die latin. Een van de scherpste stukken van de avond was ongetwijfeld 'Psycho Scout', een uiterst funky bigbandnummer met een lekker hoekig thema en dito begeleiding, bovendien voorzien van een gestoord synthesizertje dat alles bizar bijkleurde. Hoewel FES-opperhoofd en –componist Vermeersch meermaals gezegd heeft dat citaten en stijlfiguren bij hem nooit een parodiërende functie hebben, kon 'Fallujah Folies' moeilijk anders dan hilarisch genoemd worden. Deze compilatiecompositie leek een samenraapsel van verschillende thema's en motieven. De manier waarop hierin het officieuze Amerikaanse volkslied 'The Stars and Stripes Forever' vakkundig gedemonteerd en verbasterd werd (Uri Caine vermaalde het tot een honkytonk versie, vol dissonante blokakkoorden à la Cecil Taylor) sprak boekdelen. Zeker wanneer dit geladen melodietje gekoppeld werd aan het 'Dies Irae' uit de gregoriaanse dodenmis en het nummer besloten werd met een (blijkbaar) welgemeende "Fuck Bush" lag het er allemaal voor één keer dik op.
Dat FES ook met minder materiaal kon scoren, daar mocht het bloedmooie 'Waterman' het bewijs van zijn. De blazers troepten achteraan op het podium samen en spreidden zachte, meditatieve en exact samengespeelde akkoorden uit. De tussenkomst van Kristof Rosseeuw en de vooraan achtergebleven klarinettist Tom Wouters verleenden de muziek een fijn oosters sfeertje, dat overging in een heerlijk warme passage toen de blazerbegeleiding onder Wouters' klarinetspel geschoven werd. Hoe gevarieerd de muziek van FES ook mocht en mag zijn, de composities vormen nog steeds stuk voor stuk een geheel. Alleen op het einde van het optreden, toen een stompende drumbeat gelardeerd werd met een elementaire bastuba, een schrille tinwhistle, verkeerde synthesizers en pathetische zang van de orkestleden werd het geheel heterogener. Het leek wel alsof het nummer elk moment uiteen kon vallen, wat uiteindelijk ook gebeurde. Het naïeve en sprookjesachtige pianoriedeltje waarmee Uri Caine het concert ook ingezet had, werd steeds duidelijker naarmate de muzikanten één voor één het podium verlieten.
Dat 'Caravan' als één van de twee bisnummers gespeeld werd, kon moeilijk als een grote verrassing gelden, maar het maakte de muzikale beleving er niet minder op. Ongeveer zoals de ontbrekende symbiose niet kan wegnemen dat optredens van FES en Uri Caine altijd belevenissen zijn. Of ze nu samen of afzonderlijk op het podium staan.
