Alles verloopt vriendelijk en rustig tot na 20 minuten de woorden 'commerciële radio' vallen. Bij het horen van deze woorden zijn rapper/percussionist David Henzie Skogen en trombonist Joe Hulbert, bijgetreden door Alex Wilkens (tenorsax), niet meer te houden. Met dezelfde verzengende energie die enkele uren geleden de Chateautent op Pukkelpop in lichterlaaie zette, spuwen ze nu hun gal. En net als op het podium komt ook nu de boodschap van deze sympathieke hiphop/New Orleans straatfanfare recht aan.
Traditioneel
David Henzie Skogen: "Wanneer een brassband over straat wandelt, gaat het meer om gehoord te worden, het technische van jazz is in dit genre veel minder belangrijk dan dat mensen je solo echt voelen. De solo's mogen dan ook zo ruw mogelijk zijn. Brassbands zijn zo wat de punkers van de blazerwereld. Je gaat voor de energie. Ik ben niet bezorgd over of mensen me technisch goed vinden omdat ik dit of dat kan spelen."
Wat meteen opvalt bij de Youngblood Brass Band (YBB) is ongetwijfeld de vurige mengeling van twee tradities: die van de New Orleans brassband en die van de hiphop. Deze brassbandtraditie is voor hen geen gimmick, integendeel. In de beginjaren van YBB was het hanteren van de juiste en zuivere brassbandstijl het streefdoel. Meerdere malen per jaar trok de band zelfs van het noordelijk gelegen Madison (Wisconsin) naar het meer zuidelijk gelegen New Orleans om daar de muziek te bestuderen, de mensen te ontmoeten en met plaatselijke muzikanten samen te spelen. Allemaal om de juiste feel te pakken te krijgen.
Bij het maken van het eerste album ontstond volgens David Henzie Skogen echter de drang om iets unieks te doen. Dat de keuze viel op het vermengen van de brassbandsound met hiphop valt volgens hem eenvoudigweg te verklaren door het feit dat dit de twee grootste muzikale liefdes waren en zijn van de band. Gecombineerd met de typische complexe compositiestijl van Nat McIntosh (componist en sousafoonspeler van YBB, KVM) ontstond zo in de loop van drie albums het YBB geluid. "Op het nieuwe album (Center:Level:Roar, KVM) nemen we ook meer vrijheid, vooral in de percussie: Braziliaanse en Cubaanse dingen. De muziek is nu ook meer volwassen. Voor 'Unlearn' hadden we een paar stijlen die we samen wilden brengen, op het nieuwe album is alles in één geluid terecht gekomen. Het klinkt als Youngblood, niet als tuba en basdrum die beats spelen met een dj of niet als rappen over een brassband. We worden ouder en verstandiger, we willen betere muziek maken, werken harder en we leren van elke opname-ervaring."
Progressief en akoestisch
Deze woorden staan als kernbegrippen op de site van YBB te pronken: duidelijk, maar niet echt bescheiden. Op het akoestische valt weinig af te dingen: de band maakt nooit gebruik van elektronische effecten, samples of synthesizers, een bewuste keuze, omdat ze allemaal akoestische instrumenten bespelen. Het gaat hen om het zoeken hoe klanken gemixt kunnen worden door alleen de natuurlijke klanken te gebruiken. "We sturen een geluid nooit door een vervormer waardoor het anders gaat klinken dan het geluid zelf. We houden dus het geluid zo veel mogelijk zoals het bij het ontstaan was, we draaien niet veel aan knoppen. Daarom klinkt het nieuwe album ook zo clean. De geluiden die je hoort zijn nl. ook de geluiden die we maken."
Effecten worden dus steeds live gebracht, iets waar vooral sousafoonspeler Nat McIntosh zich graag bij laat opmerken: tegelijkertijd zingen en spelen of effecten door speciaal gebruik van de tong hebben voor hem nog maar weinig geheimen. Enkel overdubs in de studio worden door de muzikanten getolereerd, en zelfs dan nog hangt dat nog af van de track die opgenomen wordt. "De drumtracks worden eerst allemaal live opgenomen, daarna gaat Nat de studio in om zijn tubatrack te doen en dan stapelen we er andere geluiden op. Min of meer live dus, maar de werkwijze hangt ook af van het nummer: als je een hiphoptrack doet, dan werk je met een klik (een mechanische beat die muzikanten in hun hoofdtelefoon horen zodat de na elkaar opgenomen stukken exact in hetzelfde tempo zijn, KVM) . Bij een brassbandsong daarentegen nemen drie of vier muzikanten de hele song in één keer op."
Maar hoe kan een band die uitsluitend gebruik maakt van akoestische instrumenten en zich volledig richt op het mengen van bestaande tradities nog progressief genoemd worden? Volgens Henzie Skogen ligt de betekenis van dit begrip voor hen op verschillende fronten. Zo ziet hij hun muziek als nieuw voor het publiek, maar is elke cd ook nieuw voor henzelf. "We voegen inderdaad die verschillende tradities (hiphop en New Orleans brassband, KVM) samen, iets wat nog niemand anders gedaan heeft. En op een persoonlijk niveau zet onze betrokkenheid bij muziek en kunst ons op dezelfde lijn met wat als 'nieuwe muziek' omschreven wordt. Daarom denk ik dat we goed staan op festivals als dit (Pukkelpop, KVM), waar hoofdzakelijk indierock, hiphop en elektronische muziek geprogrammeerd staan, dingen die toch als nieuwe muziek beschouwd worden. Progressief betekent immers niet alleen 'geluiden die tevoren niet gemaakt konden worden', maar persoonlijk willen we bij elk album, bij elke song een stap voorwaarts zetten."
Rocksterren? Nee, bedankt!
Het progressieve van YBB gaat echter nog verder en daarin tonen ze zich op een vrij unieke manier. De band vertrekt namelijk van een ander uitgangspunt dan de meeste groepen. Het publiek kan de bandleden na het optreden steeds vooraan het podium te spreken krijgen. Het ontbreken van de klassieke afstand tussen artiest en publiek is volgens trombonist Joe Hulbert geen detail: "(YBB is, KVM) een uitbreiding van wat er verwacht wordt van een band. Normaliter is er slechts een eendimensionale relatie: je speelt voor je publiek en buiten een beetje feedback blijft het daar ook bij. Wij zijn niet wild van dat 'op een podium staan' of 'een te aanbidden icoon zijn' gedoe. We zijn normale mensen en ik denk dat wanneer mensen beseffen hoe normaal we zijn, dat dat een versterkend element kan zijn. Versterkend voor het besef dat het enige wat telt is: naar buiten komen en doen wat je doet. Zo hard mogelijk werken voor eender welk idee je hebt."
Henzie Skogen pikt hier meteen op in: "Dat is het: wij zijn echt niet bezig met die rocksterbullshit: 'de artiest hier, de uitvoerder daar en een muur daar tussen in. Ik entertain jou en jij bent hier om mij te zien.' Wij zijn hier om te doen wat we willen doen en als je het de moeite vond, dan kan je er in betrokken geraken. Het interessantste aan toeren is praten met de mensen en dat heb je niet als je je gedraagt als 'de artiest'. En ik ben nooit voor dat 'showbandgedoe' geweest."
En hij gaat hier nog verder in: "Dat (progressief zijn, KVM) heeft trouwens ook te maken hoe we denken over muziekopvoeding in de VS en politiek. Alles wat wij vinden en denken wordt meestal als 'progressief' gecatalogeerd." Toch is hij niet onverdeeld enthousiast over collega's die zich ook als geëngageerde artiest tonen. "Het is 'Putting your money where your mouth is'. Er zijn heel wat artiesten die politiek worden als ze een podium opstappen. Wat doe je dan? Terwijl mensen als Antiflag (Amerikaanse punkrockband met een afkeer van godsdienst, nationalisme en fascisme, KVM) of Fugazi (Amerikaanse band met een uitgesproken maatschappelijk profiel: niet-gewelddadig, goedkope cd's en concerttickets, een afkeer van grote en mainstream kanalen … KVM) altijd echt aan het werken zijn: met organisaties als 'Refuse and Resisit' in de VS, met betogingen, benefieten …. Dat zijn de dingen die ons echt geïnspireerd hebben."
Layered – meer dan alleen muzikale ambitie
David Henzie Skogen: "De belangrijke inspiratiebron voor Layered is waarschijnlijk Fugazi en het Dischord label. Ze hebben filosofisch gesproken zo'n invloed gehad op het leven van jonge mensen. Wanneer je hen ziet spelen voel je wat voor ongelooflijke mensen het zijn. Ze staan niet op een podium om zichzelf schouderklopjes te geven of om met een groot ego te koop te lopen. Ze genieten echt van die band."
En daarmee is het hoge woord er uit: Layered. Wie na een optreden van YBB een gesprekje wil voeren met één van de muzikanten en geen half uur tijd heeft, doet er best aan dit onderwerp te vermijden. Volgens de site van deze organisatie is het een "idee, platenlabel, uitgeverij voor muziek en literatuur, forum/database voor gelijkgestemde leerkrachten, een collectief van musici toegewijd aan vooruitgang en een non-profit organisatie." Henzie Skogen: "Ik had altijd al een label willen hebben, een uitgeverij voor boeken en een manier om wereldkundig te maken dat we bezorgd zijn om en betrokken bij muziekopvoeding. En dit willen we doen op een ruimere manier dan alleen maar naar scholen te gaan. Wanneer mensen weten dat we Layered vertegenwoordigen en naar scholen gaan, dan kunnen we hopelijk ook andere onafhankelijke artiesten er toe aanzetten om ook naar scholen te trekken en een soort database maken van Layered leerkrachten en scholen die willen meewerken."
Volgens Henzie Skogen is de nood aan een dergelijke organisatie meer dan ooit voelbaar wanneer hij vertelt dat de budgetten voor kunst in de VS volledig geschrapt zijn. Zelfs scholen waar ze al geweest zijn, kunnen hen – hoe graag ze ook zouden willen – niet terug halen wegens geldgebrek. Hoe dit ook verder zal ontwikkelen, Henzie Skogen steekt het niet onder stoelen of banken dat lesgeven voor hem heel veel betekent, het geeft hem naar eigen zeggen een "vollediger gevoel". "We zijn steeds on the road, spelen, en dat genereert veel aandacht van het publiek. Het is zoiets als de aandacht teruggeven. Layered is een manier om te zeggen dat we nog steeds bezorgd zijn om die dingen."
En ook hier stopt het Layered verhaal nog niet. Met deze organisatie wil David Henzie Skogen meer bereiken dan alleen iets louter muzikaal. Voor hem is het ook een open communicatievorm. Het kan in de VS een omgeving creëren waarin opvoeding en jezelf ontwikkelen prioriteiten zijn, vindt Henzie Skogen. En die attitude ontbreekt momenteel in de VS vindt Henzie Skogen "veel artiesten – vooral in de mainstream – zijn heel eenvormig in hoe ze er uit zien. We lachen er wel eens om, maar het draait echt allemaal om het geld. Layered is dus eerder een poging om de hele relatie met je publiek of de gemeenschap te herbekijken."
Het Clear Channel verhaal
Joe Hulbert: "Ik kan me alleen radio of massamedia voorstellen als zijnde iets commercieel. De media in Amerika is er niet om te informeren, maar om te consumeren. Wij denken gewoonweg niet aan de media als een manier om geïnformeerd te geraken."
Op de site van de YBB staat expliciet vermeld dat ze een tegengewicht proberen te vormen tegen commerciële radiostations. Wanneer de vraagt valt dit iets meer uit te leggen staat Henzie Skogen verveeld recht en vraagt aan Hulbert of hij "het hem wil vertellen van Clear Channel en al die dingen?", zodat hijzelf wat room kan gaan halen voor zijn dessert. Lang duurt zijn afwezigheid echter niet. Het zit Hulbert en Henzie Skogen duidelijk hoog. Praten over Layered was duidelijk slechts een opwarmertje voor wat komen zou.
Basis van het hele probleem blijkt de machtsconcentratie te zijn binnen het Amerikaanse mediabestel en dit probleem blijkt verstrekkende gevolgen te hebben: politiek en muzikaal. Hulbert: "In de VS is de situatie zo dat je een mediaconglomeraat hebt. Bovendien is er een wet vervallen die zulke monopolies van radiostations verbiedt. Dus nu kunnen één of enkele concerns alle radiostations controleren. En dat staat voor een ongelooflijke macht, want nu controleert één bedrijf de toegang tot radiostations. Je hebt dus verschillende radioformats en één persoon die alles bezit."
Henzie Skogen geneert zich niet om alles heel concreet te maken en namen te noemen: "We hebben het dan inderdaad over Clear Channel. Het komt hierop neer: als het format van jouw zender moderne rock is dan ga je net als alle soortgelijke door Clear Channel gecontroleerde radiozenders dezelfde nummers moeten spelen. En aangezien ze massa's verschillende stations bezitten, beginnen ze die samen te proppen tot zenders die allemaal dezelfde veertig nummers draaien. En ze draaien dingen die verkopen, in plaats van het publiek een kans te geven om verschillende dingen te horen en ze zelf te laten kiezen. Het gaat altijd 'tits – ass – money' zijn. Je kan op de Amerikaanse radio geen deftige jazz horen."
Toch prijzen Henzie Skogen en Hulbert zich nog gelukkig: Madison blijkt een aardig 'onafhankelijke' omgeving te zijn. Volgens de rapper zijn er daar twee radiostations die echt muziek spelen: het studentenstation en het gemeenschapsstation. Hulbert maakt echter snel duidelijk dat dit eerder uitzonderlijk is en dat er nog maar een paar plaatsen in de VS zijn die zo'n luxe hebben.
Dat deze situatie ook gevolgen heeft die het muzikale ver overschrijden ligt bij Henzie Skogen heel zwaar: "Jullie krijgen hier echt nieuws. In de VS zet ik de tv niet aan om nieuws te zien. Je hoort namelijk steeds hetzelfde standpunt vertolkt. Op openbare radiostations is er nog wat mogelijk. Zo kan je de BBC krijgen en ook lokale stations doen aan niet-commerciële berichtgeving. Maar deze regionale zenders zijn heel klein."
De VS als cultureel maanlandschap
Alex Wilkens: "Het heeft ook te maken met smaken van jonge mensen in de VS. Europeanen zijn veel meer ontwikkeld en blootgesteld aan goede muziek, kunst en cultuur. Veel jongeren in de VS trekken het zich gewoon niet aan."
Henzie Skogen en Hulbert spreken zoals vele Amerikaanse artiesten vol lof over het Europese muziek- en cultuurlandschap. Het onderscheid met het Amerikaanse wordt voor hem alleen maar pijnlijker wanneer er gekeken wordt naar de herkomst van nieuwe muziekstromingen: "Eigenlijk is dat vreemd, want Amerikanen vinden altijd manieren om met nieuwe muziek op de proppen te komen, zo mooi en zo krachtig. En dan laat Amerika het gewoon liggen of gooit het weg. Zoals jazz."
De reden hiervoor ziet hij in de malaise waarin de Amerikaanse media verzeild geraakt is. "Het heeft te maken met het nieuws en de politiek: ik denk dat heel wat mensen de dingen anders zouden zien als ze toegang hadden tot onafhankelijke informatie. Niemand ziet, niemand weet wat de consequenties van de Amerikaanse overzeese politieke acties zijn. Niemand weet wat een verlies het is als het budget voor kunst geschrapt wordt, tenzij je een kind hebt in het orkest dat daardoor verdwijnt. Niemand weet wat een rommel de radiostations eigenlijk zijn, want daar zeggen er natuurlijk niet: "Dit radiostation is nu bezit van Clear Channel, je krijgt vijfendertig songs". Ze proberen het publiek zoveel mogelijk in het ongewisse te laten."
Trombonist Joe Hulbert ziet nog een andere reden in de verschillende clubcultuur in Europa en de VS. "Europa heeft een live-muziekcultuur en een cultuur om kunst te gaan opzoeken. Terwijl in Amerika de wet je verbiedt een club te bezoeken voor je eenentwintig bent. Tijdens de jaren waarin je je smaak ontwikkelt ben je dus uitgesloten van clubbezoek. En omdat er dus een enorme beperking ligt op de artiesten die je kan zien en de mediakanalen die je kan consulteren, blijft progressieve en undergroundmuziek ongehoord tot je oud genoeg bent om een club te bezoeken. Zo wordt je vrije tijd die eigenlijk kunst zou moeten bevatten, opgevuld met consumptie of dronken worden."
Henzie Skogen vertaalt dit concreet naar de leden van de YBB toe als volgt: "Ik denk dat alle bandleden gestreden hebben om hun smaken zo 'ongevormd' mogelijk te houden, zodat we nieuwe muziek kunnen opnemen en platen blijven maken die verschillen van album tot album. Het ergste wat je kan doen is strikt zijn in wat je wel en niet in je wenst op te nemen. We proberen met dingen in contact te komen, waarvan we niet wisten dat ze bestonden."
Buiten het bewaken van hun eigen smaak zijn ook Layered en het werken in scholen belangrijke wapens in de strijd tegen de aanstormende vervlakking. Toch onderstreept Henzie Skogen dat ze politieke indoctrinatie – ook van hun kant – proberen te vermijden. "Als je naar een school gaat kan je niet gaan zitten en gewoon over politiek praten. Wat we wel kunnen doen is ze aanmoedigen om zelf te denken, en zichzelf te organiseren. Niet zomaar geloven wat de tv je zegt: kinderen aanmoedigen om te weten wat er rond hen aan de hand is. We praten over de geschiedenis van al die muziek en het feit dat brassbands, hiphop en jazz sociale revoluties in zich hadden. We leren een groep lagere schoolkinderen natuurlijk niet "Fuck George Bush!" zeggen, maar wel dat ze voor zichzelf moeten leren denken, niet zomaar doen wat je vrienden doen of geloven wat er op de tv komt."
David Henzie Skogen bevestigt later via e-mail dat alle gezegde zaken in het interview vermeld mogen worden, met naam en toenaam. Alleen wil hij laten noteren dat zijn uitlatingen over Clear Channel alleen betrekking hebben op de situatie in de VS, omdat hij van de werking en de praktijken van de Europese (en dus ook Belgische) takken van dit bedrijf niet op de hoogte is.
Selectieve discografie
- 'Unlearn' (CD / EPB / - ) – 2001
- 'Center:Level:Roar' (CD / Ozone / Zomba) – 2003
