De Vooruit bestaat 25 jaar en dat wordt gevierd: Kwadratuur ging praten met Wim Wabbes. De sympathieke Gentenaar is reeds 2 decennia programmator bij het kunstencentrum en heeft in al die jaren veel gezien en vooral: gehoord. Sinds enkele jaren werkt hij samen met Koen Gisen. Terwijl Gisen zich meer richt op het populaire genre, concentreert Wabbes zijn aandacht op minder vanzelfsprekende muziek. Een kolfje naar de hand van Kwadratuur.
20 jaar is niet niks: wat zijn voor u de hoogtepunten in uw carrière?
"Een eerste hoogtepunt was in 1990 toen we erin sloegen om The Knitting Factory Tour naar Europa te halen. Dat volgde op de eerste concerten uit de New Yorkse scène, die toen gekenmerkt werd door impro en arty rock. New York was toen een metropool voor jazz en aanverwanten, waar veel nieuwe dingen gebeurden. Voor veel van die gasten was het de eerste keer dat ze buiten Amerika waren, en als je weet dat ze gewoon zijn van in een groot uitgevallen blokhut te spelen was het wel een foutje van ons om ze in de concertzaal te programmeren. We dachten dat 'New York' de zaal wel zou vol krijgen, maar het bleef natuurlijk zeer specifieke muziek. Er is nog een grappige anekdote van toen de Vooruit nog volop in restauratie was. Sommige delen waren authentieker dan authentiek en de fanfare van de Vooruit stalde zijn instrumenten nogal onzorgvuldig weg. Toen die van The Knitting Factory dat ontdekten pakten ze elk een paar instrumenten en vormden hun eigen fanfare. De klarinet hebben we trouwens niet meer teruggezien. (lacht) 's Avonds werd het concert dan ingeleid met de bazuinen die ze gevonden hadden. Die scene uit New York is nu helaas wat minder interessant geworden, hoewel er wel jongere mensen zijn die zich daar engageren. De uitstraling is een beetje weg, en je kan nu eenmaal niet altijd hetzelfde programmeren. Er was ook een project met AKA Moon en de Senegalese percussionist Doudou N'Diaye Rose, die we samen met Senegalese kinderen uitnodigden om hier percussie aan te leren aan schoolkinderen. Dat op poten zetten was moeilijk door problemen met visa. Gelukkig is het toch in orde gekomen en bracht hij een paar van zijn vrouwen én zijn cultuur bij. Ze kookten en bereiden zowat een volledig schaap in een gigantische zandbak in de concertzaal: geweldig fijn was dat. Een meer recent hoogtepunt in de geschiedenis van Vooruit was de productie in 1999 met de Grieks-Amerikaanse diva Diamanda Galás in het Gravensteen. Zij liet haar eisen minzaam varen, leerde fietsen in plaats van de gevraagde taxi te krijgen en mocht enorm veel bloemen ontvangen. We konden natuurlijk het Gravensteen niet gaan verbouwen voor haar sanitaire wensen, maar ze was geweldig inschikkelijk."
Er zijn heel wat grote namen de Vooruit gepasseerd: onder andere Sonic Youth, de Red Hot Chili Peppers en zelfs grungegoden Nirvana speelden in Gent ten dans. Hoe belangrijk is zoiets voor een relatief klein huis als de Vooruit?
"Uitermate belangrijk, dat spreekt voor zich. Voor de uitstraling, ons imago en de aantrekking doet het wonderen, en je moet al een sterke organisatie op poten hebben om ze naar hier te halen. Voor veel van die artiesten staat Brussel gelijk aan België, op de concertmarkt zijn we maar een kleine speler. We moeten het hebben van onze zaal en het enthousiast publiek als troeven. Ook tof is dat een groep als Sonic Youth, die hier als rockgroep stond, ook meewerkt aan een project als Goodbye to the 20th Century, waarin ze hun eigen interpretatie gaven van avant-gardistische en elektronische muziek van diverse componisten. Na dat optreden gingen ze in ware rock & rollstijl een piano te lijf met hamer en nagel (zie foto) . Een mooie afsluiter van een geweldig concert."
Wim Wabbes met de door Sonic Youth in elkaar geramde piano
Welke rol krijgt de lokale muziekscène in de programmatie van de Vooruit?
"Dat is een constante in de Vooruit. Vroeger waren dat de Simpletones en Flat Earth Society, nu zijn dat mannen als Jerboa en Gabriel Rios. De Simpletones waren in de jaren '80 het moederschip waarin de Gentse scène vervat zat. Nu heeft Peter Vermeersch met Flat Earth Society die functie min of meer overgenomen, maar dat is toch niet hetzelfde. Flat Earth Society is zowat het huisgezelschap van de Vooruit. Ondertussen kan ik mij een beetje idee vormen van wat ze gaan brengen, maar zelfs als anderen met partituren komen aandraven moet het nog altijd op de leest van Flat Earth Society geschoeid worden. Ook buiten de muziek is er plaats voor lokaal talent. De Blauwe Maandag Companie heeft hier bijvoorbeeld anderhalf jaar lang voor Ten Oorlog gerepeteerd."
Hoe probeert de Vooruit zich in een klein land als België te onderscheiden van andere concertzalen?
"De Vooruit heeft een ander profiel dan pakweg de AB. Er is interactie tussen dans, muziek en performance, en we hebben een zeer gedreven productiepolitiek. We vragen dus vaak aan kunstenaars of artiesten om iets speciaals te doen, waar het bij de AB vooral om het presenteren te doen. In dat opzicht is de AB dus meer een presentatiehuis terwijl wij ons op een breder gamma focussen. Dat ligt ook in onze opdracht, die inhoudt dat we nieuwe dingen moeten doen. Het kunstencentrum Belgie in Hasselt leunt dan weer wel aan bij wat wij doen, maar hun infrastructuur is beperkter."
Bezien jullie elkaar als concurrenten?
"Niet als concurrenten, er bestaat natuurlijk wel een gezond verschil in mening. Voor veel van de artiesten die we een podium geven is optreden al moeilijk genoeg, we gaan dan niet moeilijk doen en om exclusiviteit vragen door ze enkel bij ons te laten spelen. Tenzij het natuurlijk niet anders kan, om organisatorische en vooral financiële redenen. Voor kleine artiesten is het vooral belangrijk hen een podium aan te bieden."
Bent u al jaloers geweest over wat anderen in huis kunnen halen?
"Recent zelfs nog. Fred Frith heeft een geschiedenis in de Vooruit, hij heeft hier al verschillende opdrachten gedaan en de meeste van zijn projecten zijn hier gepasseerd. Toen hij onlangs werd aangeboden door zijn promotor was ik niet aanwezig. Ik heb nochtans een lange relatie met die promotor, maar dat hadden ze daar jammer genoeg uit het oog verloren. Een ander huis speelde dus sneller op de bal."
Is het draagvlak voor het aanbod van de Vooruit wel breed genoeg? Is er genoeg interesse voor kleinschaligheid en bescheidenheid?
"De vraag is natuurlijk eerst wat kleinschalig is. Soms trek je je dat niet aan: de muziek staat altijd centraal. Je gaat er natuurlijk wel voor om 50, 100 mensen te overtuigen, al mag je niet naïef gaan doen. Soms faal je, maar je kan een artiest niet blijven vooruitschuiven. Op een bepaald moment moet je alles wat je hebt bijeenrapen en er hard voor gaan. Dan gok je, en dan ga je af en toe op je bek, maar dat is heel normaal. Sommige dingen die erg niche lijken, hebben dan weer een erg groot draagvlak, anderen dan weer niet. Dat kan je niet voorspellen, dat is vaak met de natte vinger. Concreet bijvoorbeeld kan het ene project van Marc Ribot een halve balzaal vullen, terwijl het andere nauwelijks volk trekt."
Wat is het belang van concertreeksen als Vooruit Geluid?
Dat is heel belangrijk om moeilijkere muziek toch in een kader te plaatsen. In het begin werden die concerten gespreid over een heel seizoen, maar dan hebben we die in een festival geplaatst om de link duidelijker te maken. Nu wordt de naam 'Vooruit Geluid' nog gebruikt voor sommige jazzconcerten. In Gent is er immers niet echt een forum voor jazz. En ik zie jazz heel ruim, dus er kan veel onder die noemer geplaatst worden. Met wereldmuziek zijn we dan wat gestopt, aangezien de Handelsbeurs er is bijgekomen. Ook De Centrale werd als podium voor wereldmuziek steeds belangrijker. Gent is een kleine stad en er zijn zoveel soorten muziek die niet aan bod komen, waardoor wij liever kozen voor een scherpe programmatie
Moet u na twintig jaar nog veel moeite doen of u verantwoorden om dingen in de Vooruit te krijgen?
"Neen, er bestaat na al die tijd wel een vertrouwensband, gelukkig en ik krijg carte blanche. Het publiek kan natuurlijk wel feedback geven en die is voor mij erg belangrijk. Er bestaat een blog, een community en ik leg mijn oor vaak te luisteren bij mijn collega's. Dat is niet meer dan normaal. Ik ben niet onaantastbaar, er is altijd een artistiek en een financieel kader. Maar in principe moet je je ding doen."
Zijn er ook tegenvallers geweest?
"Natuurlijk, maar die worden gebant uit het geheugen (lacht). Er zijn altijd wel projecten geweest die niet zijn geworden wat ervan verwacht werd. Maar ik heb nooit op iets ingezet dat volledig faliekant is afgelopen, gelukkig."
Hoe past het muzikale in het groter geheel dat de Vooruit is?
"Er zijn veel raaklvlakken in alle media. Er is een samenwerking tussen genres, een mengelmoes van verschillende opvattingen over dans, muziek, theater enzovoort. Er is een zowat oneindig spectrum aan mogelijkheden, je kan artiesten op verschillende manieren presenteren. Als voorzitter van een festivalcommissie ben ik ook verplicht om andere dingen te zien dan muziek. Toch is het goed volgen van de muziekscène al een hele taak op zich."
Om af te sluiten: wat vindt u van het programma van 25 Jaar Vooruit?
"Goed hé. (lacht) Ik vind het goed omdat het zeer gelaagd is. Je kan nooit 25 jaar in een paar dagen vatten, het uitgangspunt was feest en dat moet het ook worden. Er is een goeie balans tussen oud en nieuw, lange en korte tradities. Er zijn artiesten die hier nog maar net rondlopen en er zijn mensen zoals Dirk Roofthooft en Peter Vermeersch die de zalen vanbuiten kennen. En het is gewoon een goed programma."
Wat mogen we zeker niet missen?
"Alles! (lacht) En vooral: het vuurwerk, begeleid door het Apparat Organ Quartet, dat zal de max zijn. En ook The Ex met Getatchew Mekuria is niet te versmaden!"
Zullen we zeker niet!
