Een tweede versie van het Warp-Project bij de London Sinfonietta en een tweede reeks arrangementen van elektronicatracks. In hoeverre kan zuiver elektronische muziek vertaald worden naar akoestische instrumenten? Voor de Britse componist Kenneth Hesketh (Liverpool 1968) kan het, al is vertalen misschien niet het beste woord om zijn werkwijze aan te geven. Wanneer Hesketh elektronische muziek speelbaar maakt voor "klassieke" instrumenten, beperkt hij zich niet tot kopiëren of transcriberen. Het origineel mag dan van een elektronicavedette als Aphex Twin komen, Hesketh zal er zijn ding mee doen. Wie aan hem een bewerking van 'Polygon Window' vraagt krijgt 'Perpetuo Immobile (KRHREMIX)'. Dat de twee werken één en ander met elkaar gemeen hebben, gaat Hesketh niet ontkennen, maar met nog meer enthousiasme licht hij de verschilpunten toe.
"Toen me gevraagd werd een track van Aphex Twin voor te bereiden voor de London Sinfonietta, als slotstuk voor het tweede Warp-Ether Festival in Londen was mijn eerste reactie: "Ok, tof idee! Maar hoe doe je zoiets?". Na beluistering van Aphex Twins 'Drukqs', 'Polygon Window (Surfing on Sine Waves)' en 'Mixes for Cash' heb ik dan uiteindelijk gekozen voor de titeltrack van 'Polygon Window'. Ik voelde dat dit nummer harmonisch en ritmisch materiaal had dat op een interessante manier gebruikt kon worden. Bovendien sprak een vorm die "polygonaal" (meerzijdig) en transparant ("window") was, me wel aan." Maar zoals in de inleiding al aangegeven stelde Hesketh zich niet tevreden met het louter transcriberen van het origineel, hoewel dit wel het vertrekpunt van zijn werkwijze was. "Mijn eerste taak bestond erin om een nauwkeurige partituur te maken van de originele track: een structuur in maten, het gebruik van bepaalde instrumenten en de akkoorden. Hierna moest de drumtrack uitgewerkt worden, zo nauw mogelijk aansluitend bij het origineel. Toen dit muzikale geraamte af was, moest ik gaan beslissen wat ikzelf zou gaan toevoegen. Ik had me van in het begin vooropgesteld om geen arrangement te maken dat gewoon een replica zou zijn van het origineel. Zoiets zouden vele anderen ook kunnen doen en ik was er niet van overtuigd dat zoiets echt interessant zou zijn. Wat ik wilde bereiken was een versie van het origineel dat ondergedompeld werd in een caleidoscopisch beeld van zichzelf, waarbij het resultaat groter was dan de som van deze verschillende versies of beelden. Ik wilde het origineel bit voor bit afbreken zodat over het gehele verloop van het werk er twee of drie versies tegelijkertijd van zouden lopen."
Kenneth Hesketh
Filters
Voor het omzetten van 'Polygon Window' naar akoestische instrumenten kon Hesketh soms gewoonweg ook niet anders dan van het origineel afwijken. Eerst en vooral waren er de bizarre toonhoogte-effecten die Aphex Twin in zijn stuk verwekte. "Het af- en verbuigen van toonhoogtes komt in het origineel voor (vb.3'03"), maar is met piano en de 12 percussie-instrumenten die ik gebruik niet zomaar mogelijk zonder hardware in te schakelen of de piano's echt te gaan verstemmen. Dit laatste zou overigens veel te veel tijd in beslag genomen hebben tijdens een concert, dus heb ik de idee van "verkeerd" gestemde klanken op een andere manier benaderd, door de akkoorden zelf "verkeerd te stemmen". Hiermee bedoel ik dat er nieuwe akkoorden gecreëerd werden uit oude door ze te spiegelen of door ze parallel in verschillende toonaarden te laten verlopen. Bijvoorbeeld: als een akkoordenreeks in het origineel in E te horen was, dan kon diezelfde reeks ook in een andere toonaard (vb. Bb) gebruikt worden. Bovendien heb ik er niet voor teruggedeinsd om de akkoorden op te vullen met vrij gekozen, dissonante tonen. Louter op basis van mijn eigen gevoel."
Naast deze toonhoogtemanipulatie stelde 'Polygon Window' ook het probleem van de klankmanipulaties. Op 1'16" in het origineel is duidelijk te horen hoe de klankkwaliteit van kleur verandert door er een filter op te zetten. Het gebruiken van elektronisch gemanipuleerde akoestische instrumenten zou een mogelijke oplossing geweest zijn om een gelijkaardig effect ook in een akoestische live-situatie te kunnen verkrijgen, maar Hesketh liet deze optie bewust varen: "Ik wilde liever niet werken met elektronische manipulatie van akoestische instrumenten, omwille van dezelfde reden die mij ook deed afzien van het verstemmen van de instrumenten. In de originele versie betekent het filteren het verminderen of versterken van hoge of lage delen van een klank. Ik heb dit effect vertaald naar het laten wegvallen van baslijnen of het invoegen van luider wordende cimbaalroffels om het auditieve effect van filters weer te geven. Op deze momenten heb ik ook steeds verder uiteen drijvende toonladderfiguren ingevoerd om de hoge en lage regionen meer hoorbaar te maken."
Ghosting
Naast de noodgedwongen aanpassingen omwille van de praktische haalbaarheid, heeft Hesketh 'Polygon Window' ook omwille van zuiver muzikale redenen uitgebeend en gemanipuleerd. Een eerste idee groeide uit de akkoorden waarop Aphex Twin zijn track gebaseerd had: "Het viel me op dat de akkoorden van het originele nummer in een reeks pasten: G, E en Db (het toonhoogteverschil tussen deze akkoorden is steeds gelijk, vandaar de logische "reeks", KVM). Het enige akkoord dat nog ontbrak was Bb. Ik heb deze samenklank gebruikt om de oorspronkelijke akkoordenreeks te verstoren: zo kon ik het origineel openbreken en een nieuw venster ("window") creëren. Daarnaast wilde ik graag de structuur van de muzikale zinnen bewaren zonder slaafs alles te kopiëren wat er in de zinnen gebeurt. Ik heb mezelf daarom als algemene regel opgelegd om steeds meer en meer uit het origineel te weren, waarna ik weer terugkeerde naar iets dat dicht bij het origineel lag. Dit proces heb ik dan herhaald. Zolang ik maar de drumtrack en de meerderheid van de akkoorden als ruggengraat bewaarde, kon ik heel veel herwerken zonder dat mensen helemaal de draad kwijt zouden spelen."
Ook technische effecten uit het origineel brachten hem op ideeën. Zowel reverb als "ghosting" inspireerden hem tot het verruimen van de originele muziek tot iets van hem zelf. Wanneer Hesketh over "ghosting" spreekt, dan bedoelt hij het ritmische ongelijk verlopen van de muziek (een verschuivend effect) wanneer, zoals op 0'57" een nieuw geluid binnenkomt. "Hierbij heb ik mij niet letterlijk op het origineel laten vastpinnen. Ik heb eenvoudigweg mijn eigen oor en smaak laten dicteren wanneer de volgende klank mocht binnenkomen. Soms was dit heel snel – waarbij het verschil niet meer was dan een fractie van een seconde wat een stotterend effect opleverde – soms was er een duidelijkere delay." Niet te verwarren met ghosting (of delay) is de reverb, het langer doorklinken van bepaalde tonen. Ook deze techniek komt in het origineel aan bod, maar Hesketh buit die in zijn versie nog verder uit. "Door de reverb, het langer doorklinken van klanken, ontstaan er in het origineel dissonante momenten, clusters van naklinkende noten. Deze gaven mij de kans om noten toe te voegen die niet in het origineel zaten, maar die wel in de akkoordenreeks pasten. Bijvoorbeeld: de afzonderlijke noten van het begin vormen een melodie die bestaat uit G,E en C#. Door in mijn versie bepaalde noten te laten doorklinken, kon ik een nieuwe krans van samenklanken laten ontstaan."
Bedroom techno
Naast de eigenheid die Hesketh zijn 'Perpetuo Immobile (KRHREMIX)' wilde meegeven, zag hij het werk ook duidelijk binnen de context van het concertprogramma waarvoor het besteld was. Het originele 'Polygon Window' was voor hem maar één element voor zijn eigen creatie, verdere inspiratie zocht hij bij andere werken of componisten die samen met 'Perpetuo Immobile' gespeeld zouden worden. "Ik wilde proberen om een versmelting tot stand te brengen tussen de verschillende instrumenten en – indien mogelijk – de verschillende klassieke stijlen die op het concert aan bod kwamen. Ik wilde muziek van of die verwees naar Stravinsky, Ligeti, Reich en mezelf in het stuk verwerken. Voor Stravinsky koos ik voor een figuur uit zijn 'Sacre du Printemps' en voor een akkoordbouw die typisch is voor verschillende van zijn werken. Van Ligeti haalde ik inspiratie uit zijn vioolconcerto en uit sommige piano-études (bijvoorbeeld de gekke, eindeloze toonladderfiguren). Van Reich komen de minimalistisch repetitieve patronen, meerbepaald voor de Marimba's (Reichs compositie 'Six Marimba's' maakt trouwens ook deel uit van het programma waarin mijn arrangement van 'Polygon Window' gespeeld wordt). En uit mijn eigen recente werken – die dus nog vers in mijn geheugen zaten – zitten er ook een paar citaten in het stuk verwerkt. Ik hoop dat ik met de verschillende hedendaagse muziekinvloeden iets nieuws gemaakt heb. Hoe dan ook: dit is in elk geval mijn versie van een groot voorbeeld uit de "bedroom techno"."
Programma en uitvoerders
Steve Reich – 'Pendulum Music', Violin Phase' en 'Six Marimba's'
Edgar Varèse – 'Ionisation'
Georges Antheil – 'Ballet Mécanique'
John Cage – 'First Construction in Metal'
Aphex Twin / Clive Williamson – 'Jynweythek' en 'Hy a Scullyas Lyf a Dhagrow'
Aphex Twin / Kenneth Hesketh – 'Polygon Window'
Plaid en Jamie Lidell – solosets
London Sinfonietta o.l.v. Jurjen Hempel Clive Williamson (p)
Info en tickets
London Sinfonietta –Warp-project 7 mei 2005, 20u (inleiding: 19.15u)
Concertgebouw Brugge 't Zand 34 8000 Brugge
Tickets en info over dit programma: 070 22 33 02 (TiNCK)
Andere info: 050 47 69 99 of .(JavaScript moet ingeschakeld zijn om dit email adres te bekijken)
Tickets: € 10, 17, 21, 25
