---

Op 2 en 3 december organiseert het Forum des Compositeurs in Espace Senghor de vierde editie van het LOOP Festival. Dat betekent twee dagen volledig in het teken van electro acoustics en aanverwante stijlen. Een van de centrale gasten is de Finse componist Sami Klemola die naar Brussel komt met zijn Defunensemble.

Het Forum des Compositeurs maakt sinds 2008 deel uit van RE:NEW Music, een Europees netwerk voor nieuwe muziek op het snijpunt van elektronisch en akoestisch. Om componisten en muzikanten uit het genre extra in de kijker te plaatsen, organiseert het Waals-Brusselse Forum des Compositeurs jaarlijks een eigen festival met internationale weerklank. Er is telkens ook een compositiewedstrijd aan verbonden. De Fin Sami Klemola viel twee jaar geleden in de prijzen met zijn werk ‘Fragile’. Dit jaar staat hij opnieuw op de affiche maar nu met zijn eigen Defunensemble. Het gesprek met Klemola vond een paar weken geleden plaats in Helsinki. Op een typisch Finse manier beantwoordt hij de vragen: heel rustig, bijna schuchter zelfs, maar wel met een onderliggend enthousiasme en een duidelijke vastberadenheid.

Waar komt de groepsnaam vandaan?

Die is afkomstig van de programmeertaal voor computers, de zogenaamde LISP-taal (bedacht in de jaren vijftig door John McCarthy die een aantal weken geleden overleed, GTB). Bij het opstarten van de groep, twee jaar geleden, dachten we grondig na over de keuze van een naam. We wilden duidelijk maken dat er een sterke link was met de wereld van computers en elektronica en alles wat daar verband mee houdt. Een van de basistermen in de LISP-taal wanneer je iets nieuw start, is “Define Function”. En aangezien onze aanpak nieuw of vernieuwend is, zeker in Finland, vonden we dit een gepaste naam.

Hoe ben je eigenlijk op het idee gekomen om deze richting uit te gaan?

Als componist ben ik voortdurend op zoek naar uitdagingen en nieuwe dingen. Met deze combinatie van “electronics” en “acoustics” werk ik ondertussen al bijna tien jaar. Het is echter niet zo evident als je zou denken, zeker wanneer je deze muziek live wil brengen want dan moet je tevens op de hoogte zijn van alle praktische en uitvoerbare details op technisch gebied. Welke geluidsinstallatie gebruik je best? Hoe pak je de mixing aan? Er komt heus heel wat bij kijken. Aanvankelijk had ik het zelf trouwens zeer moeilijk aangezien ik eerst die hele pc-taal onder de knie diende te krijgen. Daarom is het zo belangrijk te weten waarom je als componist net die richting uit wil. Om jongeren wegwijs te maken en te helpen, organiseren we af en toe workshops zodat ze weten waar het allemaal om draait. Hier in Finland staat dit alles nog in zijn kinderschoenen.

Verschilt het componeerproces dan zo grondig van de traditionele wijze?

Bij mij toch. Ik heb thuis een cello staan maar kan die slechts op heel amateuristische wijze bespelen. Voor mezelf maakt dat niet zoveel uit. De echte problemen beginnen echter wanneer ik een combinatie van klanken gevonden heb die mij bevalt en daarna aan de andere muzikanten moet duidelijk maken wat ik precies bedoel. Dat vergt uitgebreide nota’s en instructies. Toch zou ik het niet anders willen want door een dergelijke werkwijze ben ik totaal vrij en kunnen we een apart en origineel klankenpalet creëren.

Je hebt dan wel muzikanten nodig die op dezelfde golflengte zitten en even extreem te werk willen gaan.

Die vond ik al snel in de personen van pianist Emil Holmström, cellist Markus Hohti, klarinettist Mikko Raasakka, harpiste Lily-Marlene Puusepp, fluitiste Hanna Kinnunen en sound designers Marko Myöhänen en Timo Kurkikangas. 

Kan jullie muziek onder de noemer hedendaags gecatalogeerd worden?

We spelen werk van ondermeer Stockhausen, maar gaan veel verder. We willen vooral een oeuvre uitbouwen dat precies bij ons apart instrumentarium past. Inspiratie halen we bij de meest uiteenlopende bronnen. Daar zit zelfs pure noise tussen. Ik ben klassiek getraind maar heb een verleden in punk en hardcore. In die tijd vond ik al dat er zelfs tussen de meest uiteenlopende genres parallellen te ontdekken vallen. Daarom vraag ik aan componisten uit totaal verschillende milieus om speciaal voor ons stukken te schrijven.

Je landgenoten van Apocalyptica hebben alleszins succes met het combineren van extreme genres.

Dat is natuurlijk mede te danken aan het feit dat ze nummers van een overbekende groep als Metallica namen. Hadden ze werk van bijvoorbeeld Stockhausen gekozen, dan denk ik niet dat het zo een vaart zou gelopen hebben. Persoonlijk ga ik op zoek naar minder voor de hand liggen muziek die ik dan kan transponeren naar mijn wereld van electro acoustics.

Is er plaats voor improvisatie in jouw muziek?

Tijdens de optredens is dat zeker en vast het geval. Als componist ben je gebonden aan bepaalde structuren maar live valt die beperking weg. Het is vooral ook een praktische zaak. We zoeken telkens naar de meest optimale ruimte tussen de gespeelde muziek volgens de partituur en de aanwezige geluidsinstallatie en aangezien die omstandigheden telkens wisselen, is improvisatie aan de orde van de dag.

Waar kan je met dergelijke muziek terecht in Finland?

Alhoewel de mogelijkheden beperkt zijn, bestaan er een aantal culturele evenementen en structuren waar we terechtkunnen. We bereiken natuurlijk maar een klein nichepubliek maar op twee jaar tijd gaven we toch al zevenentwintig concerten. We hebben hier in de noordelijke landen wel een tamelijk uitgebreid netwerk op dat gebied. In Tampere (derde grootste stad van Finland en thuisbasis van de bekende Tampere Jazz Happening die dit jaar haar dertigste editie vierde, GTB) is er bijvoorbeeld het gerenommeerde tweejaarlijkse festival voor hedendaagse componisten. De internationale contacten worden eveneens steeds uitgebreider. Het is zo dat we een paar jaar geleden in contact kwamen met Bruno De Cat van het Forum des Compositeurs in Brussel.

Werken jullie soms met visuals?

Dat gebeurde al eens in het verleden zoals eerder dit jaar tijdens de Pixelache happening in Helsinki. Het was eigenlijk een totaalinstallatie onder de naam ZONE met o.a heel abstracte beelden en pc-programma’s, geen traditionele clips dus. Het publiek kon daarbij vrij binnen en buiten gaan.

Wat mogen we in Brussel verwachten?

Daar houden we het bij een “normaal” concert met onze vaste bezetting van fluit, piano, cello, harp, klarinet en de twee sounddesigners. Aangezien dit optreden tevens plaats heeft onder de vlag van Arctic Accents (de huidige campagne in de Benelux om Finse artiesten de promoten, GTB) staat er op het programma hoofdzakelijk werk van Finse componisten waaronder zelfs een heuse première. We hopen om volgende keer ook nieuw werk van een Belgische componist te kunnen brengen. Wegens tijdsgebrek was dat nu niet mogelijk.