Net zoals onlangs nog Ibrahim Maalouf (‘Diagnostic’) en Fabrizio Cassol (‘Strange Fruit’) is de Cubaanse pianist Roberto Fonseca een bruggenbouwer die verschillende culturen en werelden met elkaar verbindt. Voor zijn nieuwste cd ‘Yo’ ging hij op zoek naar zijn Afrikaanse roots en voegde er meteen nog een snuifje elektronica, wat gnawa-trance en een portie afrobeat aan toe. Explosief materiaal.
Roberto Fonseca draaide al jaren mee, maar pas sinds hij deel uitmaakte van de Buena Vista Social Club kwam zijn naam meer en meer in de kijker te staan. Met ‘Zamazu’ (Enja, 2007) en ‘Akokan’ (Enja, 2009) werd de internationale doorbraak een feit. Dat de man een fenomenaal performer is, heeft daar natuurlijk veel mee te maken. Zo stond iedereen te dansen op het einde van zijn optreden in de AB op 4 november 2009. Zelden gezien tijdens een jazzconcert. Op 26 april belooft het nog uitbundiger te worden want op ‘Yo’ wordt de Cubaanse jazz gekruid met afrobeat, gnawa-trance en zelfs drum’n’bass. Het sterke aan de nieuwe cd is dat al deze invloeden niet in een gestroomlijnde format gegoten worden maar continu voor kleurrijke contrasten zorgen. “Net als in het leven,” zegt Fonseca, “met ups en downs”. Een gesprek met de innemende pianist in Huis 23, de nieuwe woonkamer van de AB.
‘Yo’ (ik in het Spaans) is wel een heel expliciete titel.
Dat is een bewuste en doordachte keuze. Laat mij eerst en vooral duidelijk stellen dat het niet egocentrisch bedoeld is. Daarom is het niet in hoofdletters geschreven of is er geen uitroepteken toegevoegd. Met deze cd wil ik mezelf blootstellen en de luisteraars laten kennismaken met mijn directe leefwereld en dat is de Cubaanse muziek en de roots ervan die teruggaan tot in Afrika. De puurheid en de essentie zonder omhulsels staan centraal op deze plaat. Dit ben ik en dit is wat ik doe. Het is meteen een nieuwe Roberto Fonseca die je hier te horen krijgt. Mijn manier van piano spelen is eveneens veranderd.
Het spirituele element is wel nog steeds aanwezig.
Niet dat ik een voorvechter ben op het gebied van religie of geloofsovertuiging, maar Yuroba maakt nu eenmaal deel uit van mijn dagelijkse leefwereld en zit dus automatisch vervat in mijn muziek. Ik respecteer de anderen hun opvattingen. Al die verschillende begrippen kunnen voor mij probleemloos naast elkaar bestaan. Belangrijk in deze context is voor jezelf uitmaken waar je wel of niet in wil geloven.
De afrobeat van Femi Kuti en de Noord-Afrikaanse gnawa-ritmen waren deze keer duidelijke inspiratiebronnen.
Ik heb me dan ook verdiept in die hele gnawa-cultuur. ‘Chabani’ is daar een extreem voorbeeld van terwijl er in ‘80’s’ inderdaad een duidelijke link zit met de afrobeat zonder dat het een zuivere kopie is. Ik wilde vooral niet dat het een album werd van een Cubaan die richting Afrika trekt en eens wat Afrikaanse muziek speelt. Het is Cubaanse muziek met Afrikaanse invloeden. Luister maar naar ‘Bibisa’: door mijn piano-intro begint het als een Cubaanse melodie tot Baba Sissoko gaat zingen en je meteen in zijn wereld terechtkomt. Hij zorgt voor het Afrikaanse element, niet ik.
De jazz heeft wel heel wat ruimte ingeboet tegenover je twee vorige platen.
Dat klopt, maar jazz is nog steeds aanwezig, zij het misschien minder expliciet. Het is in die richting dat ik nu verder wil. Het voordeel is dat ik met deze muziek ook buiten de jazzfestivals aan bod kan komen en dat zonder mijn verleden te verloochenen.
Door de subtiele toevoeging van elektronica-effecten en zelfs een duidelijke knipoog naar drum’n’bass kan je zelfs op dancefestivals terecht. Hoe groot was de invloed van Gilles Peterson (co-producer, GTB) op dat gebied?
Van Gilles Peterson leerde ik vooral het belang van goede smaak. Er zijn veel grote muzikanten en componisten maar deze met een goede smaak zijn zeldzaam. En dat heeft niets te maken met welke stijl je speelt. Ik heb respect voor elke genre maar de kunst is om het met smaak te brengen. Verder is die link met dance en drum’n’bass een direct eerbetoon aan Herbie Hancock en zijn werk met The Headhunters in de jaren zeventig. Dat blijft een van mijn favoriete groepen.
In je teksten etaleer je nog steeds je bezorgdheid over het welzijn van onze planeet.
De mens dient er zich bewust van te zijn dat hij fouten maakte die hij dringend moet rechtzetten. Het is geen evident proces maar wel noodzakelijk willen we overleven. Het is een lange weg, daarom is er de behoefte aan positief denken. In Cuba zijn we daar volop mee bezig. De broer van Fidel voert al een hele tijd de nodige veranderingen in. Het gaat langzaam, maar het gebeurt. Dat de paus op bezoek was in Cuba is een van die vele kleine wijzigingen.
Hoe zit het momenteel met de muzikale evolutie in Cuba?
Door internet is er een hele kentering aan de gang. Jongeren hebben alles binnen handbereik zonder dat ze er moeite voor moeten doen. Toen ik jong was, waren er zo goed als geen partituren of opnamen verkrijgbaar van buitenlandse artiesten. Luistermateriaal was beschikbaar via cassettes met alle nadelen van dien. Hoe dikwijls heb ik niet met een potlood een cassette teruggedraaid toen ik een bepaalde solo wilde transcriberen (lacht). Dat is gelukkig verleden tijd. Het feit dat alles meteen ter beschikking is, heeft echter ook zijn nadelen. Zo is er daardoor een groot waardeverlies. Een ander minpunt is dat de jongeren geen goed gehoor meer ontwikkelen omdat ze het zelf niet allemaal moeten uitvissen.
‘Yo’ werd uitgebracht bij een ander label, Jazz Village.
Met platenfirma’s gaat het soms een beetje zoals met vrienden. Na een tijd heb je verschillende ideeën. Ik respecteer enorm wat Enja voor mij deed maar voor deze plaat scheidden onze wegen. Zo gaat het nu eenmaal in het leven.
Hoe wordt je muziek in Cuba onthaald?
Vroeger was jazz populair in Cuba maar geleidelijk aan bleef het beperkt tot een steeds kleiner wordende kring. Nu komen mensen na de optredens naar mij toe om te zeggen dat ze a priori niet van jazz hielden maar dat door mijn muziek hun interesse voor het genre aangewakkerd is. Dat ze op mijn muziek kunnen dansen, zal daar niet vreemd aan zijn.
Roberto Fonseca staat op 26 april in de AB.
