---

Vorig jaar verscheen op het Belgische label Crammed ‘Bongo Hotheads’, de eerste cd-release van het Tanzaniaanse Jagwa Music, een band die meer dan één ding gemeen heeft met Crammeds paradepaardje Konono No. 1.

Net als de bekendere Congolezen doen de Tanzanianen het met wat ze hebben: oude Casio keyboards, home made percussie, oude versterkers en de bekende megafoons. Het geluid liegt er niet om: de energie die verder aangepord wordt door een energieke mc en danseressen is ruwer dan wat Konono meebrengt uit Kinshasa. De mchiriku van Jagwa Music zal de Westerse luisteraar dan ook sneller uitputten, ook al verstaat die geen word van de Swahili-teksten. Daarin vertelt de mc van dienst over het leven en overleven in Dar es Salaam, de stad van waaruit Jagwa Music opereert.

Zelf staan ze volgens de verhalen met twee voeten in de beschreven realiteit. In de voormiddag werken ze als invallende taxichauffeur, vaak zonder rijbewijs, en als er genoeg verdiend is om te overleven, houden ze het voor bekeken, onder andere om samen te komen en mchiriku te spelen.

Aangezien de muzikanten van Jagwa Music uitsluiten Swahili spreken, kenden de vragen en de antwoorden voor en van zanger Jackie Kazimoto en Casio-speler Saleh Hija Diploma diverse tussenstations. Daarbij ging helaas verloren wie exact wanneer aan het woord kwam.

Het werken overdag en ‘s namiddags muziek maken, het lijkt een romantisch verhaal. Hoe realistisch is het nu eigenlijk nog? 

Het lijkt misschien leuk, maar het is eigenlijk heel hard om elke ochtend wakker te worden zonder iets in handen. De meeste van ons zijn niet naar school geweest en hebben geen vaste job kunnen vinden. Daarom moeten we ons elke dag opnieuw behelpen: wakker worden met honger en proberen iets om te eten te vinden voor jezelf en je familie. Met mchiriku spelen verdien je in Dar es Salaam niets. Er zitten dan ook zo’n twintig mensen in onze band met daar bovenop een chef van wie de instrumenten zijn en een bandleider. We hebben nu wat geld verdiend door te touren, maar wanneer thuiskomen vraagt iedereen naar steun of cadeaus en dus zitten we snel weer waar we begonnen.

Nu is het leven voor ons er wel een beetje gemakkelijker op geworden. Zo kunnen we tegenwoordig een voorschot op onze huur betalen, zodat we de eerste maanden zeker zijn van een verblijfplaats en voor de rest kunnen we onze plan trekken. Het blijft immers wel “bongo” (Dar es Salaam) waar je je verstand moet gebruiken om te overleven.

Hoe waren de reacties van het traditionele publiek toen jullie de Casio’s begonnen te gebruiken?

Dat was twintig jaar geleden en daar kan ik je niets van zeggen, omdat we toen nog niet in de band zaten. De meeste van ons zijn te jong om er van in het begin bij te kunnen geweest zijn. Wat we wel weten is dat er vroeger een harmonium gebruikt werd, maar dat instrument kon niet zo luid spelen. Met de versterkte Casio’s is de muziek dan ook agressiever geworden en om met dat volume mee te kunnen en de muziek meer fundament te geven zijn we de bas msondo (trom, KVM) gaan gebruiken.

Die oude Casio’s zijn bepalend voor het geluid van Jagwa Music. Zou je ooit nieuwer materiaal willen inzetten?

Het is tegenwoordig moeilijk om die oude keyboards nog te vinden. De nieuwere hebben andere geluiden die niet zo goed passen bij mchiriku en bij onze versterkers. Onze chef heeft wel eens een nieuwer model gekocht en iemand die ons wilde helpen importeerde voor ons een groter keyboard, maar die werkten niet in de context van onze muziek. Ze zijn te groot en niet gemakkelijk genoeg verplaatsbaar voor de locaties waar wij optreden. Bovendien gaan ze snel stuk. De oudere modellen zijn steviger en gaan langer mee. Daarnaast beleven we ook heel wat lol aan het herstellen om ze langer te laten leven.

De discussie tussen traditie en moderniteit ligt soms heel moeilijk. Waar de muzikanten van Konono No. 1 zeggen dat hun muziek op verdwijnen staat omdat de jongeren alleen nog maar met rap en r&b bezig zijn, vertelt een Congolese rapper als Lexxus Legal dat onder het regime van Mobutu hiphop verboden was. Hoe zit dat bij jullie?

Toen wij jong waren, was er op de radio in Tanzania alleen muziki wa dansi (Tanzaniaanse dansmuziek afgeleid van de Congolese soukous, KVM) te horen. In de jaren ’90 kwam de modern taarab (taarab waarbij de akoestische instrumenten vervangen werden door keyboards, KVM) op en nu is er de bongo flava, locale hiphop of Westerse popmuziek met Swahili-teksten. Op de radio en de tv ga je alleen de recentste popmuziek tegenkomen, geen mchiriku en zelfs geen muziki wa dansi meer.

Onze muziek is gebaseerd op traditionele instrumenten en ritmes, maar we hebben ze wel gemoderniseerd, net zoals we onze drums van afgedankte waterleidingen maken. Zo wordt de muziek echt iets van onze stad. Het is een beetje muziek van de jeugd geworden, zeker voor mensen met onze achtergrond, waarmee ik dus een armere komaf bedoel.

Het begin van ‘Heshima’ klinkt als Westerse 80s pop. Zijn jullie ooi beïnvloed geweest door muziek uit Europa of de VS? 

We wonen in Dar es Salaam, een stad met zeven miljoen inwoners. Daar kom je natuurlijk allerlei soorten muziek tegen: in bars, op de radio of van cassettes. Toch luisteren we zelf hoofdzakelijk naar mchiriku, soms wat modern taarab en af en toe een beetje muziki wa dansi. Ik weet dus niet echt hoe het gebeurd is, maar de tekst van ‘Heshima’ is er wel gekomen toen we op terugreis waren van onze eerste trip naar Denemarken in 2010.

Van mchiriku wordt gezegd dat het geïmproviseerde muziek is. Hoe zit dat bij jullie? Zijn er teksten die standaard bij een bepaalde riff horen?

Eigenlijk hebben wij altijd songs gespeeld: zelf gecomponeerd of door onze bandleider die de meeste oudere nummers in ons repertoire geschreven heeft. Dat was ook al zo in de jaren ’90.  Wanneer we optreden in Dar es Salaam, spelen we soms een uur aan een stuk. We mixen nummers of delen van nummers en versnellen met de dansers om ze de kans te geven van het ritme te genieten. De zanger improviseert zijn tekst, de drums sluiten op elkaar aan en het keyboard is de gids tussen de verschillende secties.

Weet je, in Tanzania is de tekst heel belangrijk voor het publiek, maar in Europa verstaat natuurlijk niemand Swahili. Om de muziek gemakkelijker verstaanbaar te maken voor het Europese publiek korten we sommige nummers in en stoppen we even na elke song zodat de luisteraars beter kunnen volgen wat we doen. Wanneer we op een festival spelen, hebben we soms ook maar veertig minuten en dan moeten we een kort programma samenstellen. Daar moeten we dan speciaal op werken, want thuis kunnen we doorgaan tot we zelf moe worden of de drums terug gestemd moeten worden. Als dat dan gebeurd is, dan gaan we gewoon verder met een volgende set.

Die kortere sets op Europese festivals, beschouwen jullie die als beperkend?

Wanneer we Dar es Salaam spelen, verdelen we de band in verschillende teams. Er zitten ongeveer drie groepen in Jagwa Music en die wisselen af van set tot set. Die sets duren 45 minuten tot een uur, wat ongeveer overeenkomt met de tijd die we krijgen op festivals. We zijn gewend om steeds energieke sets te spelen, dus is het voor ons eigenlijk gemakkelijk om alles in een kort festivalconcert te doen.

In Tanzania spelen jullie vaak in een sociale context: op straat, tijdens huwelijken enz. In Europa treden jullie op in een andere setting. Hoe voelt dat aan?

Wanneer we in Dar es Salaam spelen, hebben we ons publiek op armafstand. Soms is het zelfs moeilijk om te ademen, maar wanneer we op tour zijn spelen we soms ook in clubs en dat geeft hetzelfde gevoel.

Toen we voor het eerst op een groot podium speelden, zoals in Roskilde, waren we wel wat ongerust en zelfs wat bang. Konden we dit wel aan? Tot we beseften dat het eigenlijk hetzelfde was als wat we thuis deden: het publiek reageert gelijkaardig, zeker de jongeren. Ze willen gewoon dansen en plezier maken, maar natuurlijk zijn er ook concerten die wat vreemd aanvoelen. Weet je, misschien hebben mensen nu eenmaal een ander idee van hoe Afrikaanse muziek zou moeten klinken. Ze vinden ons dan waarschijnlijk te luid en te agressief, maar uiteindelijk dansen ook deze mensen uiteindelijk mee.

In juli touren jullie door Europa, maar hoe wordt jullie muziek eigenlijk ontvangen in Tanzania, buiten Dar es Salaam?

Mensen van over heel Tanzania kennen en appreciëren onze muziek die ze hebben opgepikt via cassettes of tegenwoordig downloaden op hun gsm. We spelen in de ruime omgeving rond Dar es Salaam, laten we zeggen zo’n 100 kilometer in elke richting, in plaatsen als Bagomoyo, Kibaha en Chalinze. We spelen ook heel vaak in Morogoro, een stad die toch 200 kilometer landinwaarts ten opzichte van Dar es Salaam ligt.

Jullie naam wordt geregeld gekoppeld aan producer Vincent Kenis (Konono No. 1, Kasai Allstars). Wat was zijn rol in het tot stand komen van de cd ‘Bongo Hotheads’?

Eigenlijk hebben we hem pas vorig jaar ontmoet toen we een show speelden in Brussel, na het uitkomen van onze cd. De opnames daarvoor werden door onze manager gemaakt in Dar es Salaam. Ik denk dat hij die dan heeft doorgegeven aan Vincent en Crammed voor het verder mixen.

Op ‘Bongo Hotheads’ klinkt jullie geluid meer gestroomlijnd dan op de live-video’s op internet. Is dat een bewuste keuze?

Ach, in Tanzania hebben we sinds de jaren ’90 al vijftien cassettes uitgebracht en opgenomen nummers klinken altijd anders dan wanneer we ze live spelen. Soms kunnen zelfs onze songs op zich al lang zijn, omdat we een lang verhaal vertellen, maar voor mensen die geen Swahili verstaan kan dat saai worden. Onze manager Werner Graebner volgde ons tijdens onze optredens in Dar es Salaam en maakte opnames met een kleine videocamera om te kunnen onthouden welke nummers het best onthaald werden door het publiek of om ons aan te geven over welke songs hij achteraf sprak. Dat is af en toe nodig, want soms spelen we ook iets nieuw wat we ons achteraf niet meer kunnen herinneren

Werner wil steeds de sound die we hebben wanneer we in Dar es Salaam spelen. Op onze twee tours hebben we geëxperimenteerd met gitaarversterkers en effectpedalen. Vorig jaar hebben we onze eigen megafoons en een versterker gekocht om het juiste geluid van de Casio te krijgen. Dat instrument klinkt immers niet goed wanneer je niet de juiste distortion en feedback krijgt.

Soms lijkt het alsof er twee muzikanten keyboards spelen. Is dat zo?

Op onze cd zijn geen overdubs gebruikt en alle Casio-partijen van een song komen van één muzikant. Die speelt een basispatroon of begeleiding met zijn rechter hand en kruist die dan met zijn linker om er een melodie bij te spelen. Dat kan je trouwens zien in de video’s of tijdens concerten. Het kan wel verwarrand zijn dat er in Jagwa Music twee muzikanten Casio spelen, maar ze doen dat wel elk op hun eigen tracks.

Een tweede plaat, behoort dat tot de mogelijkheden? En hoe zal die klinken in vergelijking met ‘Bongo Hotheads’?

Dat hopen we in elk geval. We maken immers nieuwe songs en krijgen steeds nieuwe ideeën. Onze stijl verandert dus eigenlijk continu, maar echt concrete plannen voor een nieuw album zijn er nog niet.

In een internationaal gerenommeerd muziekmagazine werd ooit gezegd dat de teksten van Konono No. 1  maatschappijkritisch waren, iets wat de muzikanten later categoriek ontkenden. Wat is de grootste onzin die je ooit over jullie of jullie muziek gehoord hebt?

Aangezien wij alleen Swahili spreken, kunnen we niet verstaan wat er over ons gezegd of geschreven wordt. Soms vragen journalisten ons of we beïnvloed zijn door bewegingen als punk of de rave scene, maar in Tanzania hebben we nog nooit gehoord van iets als punk. We imiteren eigenlijk niets. We ontwikkelen gewoon de muziek die we vonden toen we in de loop van de laatste tien jaar lid werden van Jagwa. Het is eigenlijk gewoon mchiriku of mnanda, iets anders kennen we niet echt. Onze muziek gaat over het leven Dar es Salaam, hoe er te overleven en toch plezier te hebben.