---

Dream Theater is niet zomaar een metalgroepje. Dream Theater is ook niet zomaar een progrockgroepje. Dream Theater is een sublieme mengeling van beide – en alles er tussenin – die erin geslaagd is wereldwijde faam te bereiken zonder de hulp van radio, televisie, singles, videoclips, major label promotion of enige commerciële toegevingen. Toen deze New Yorkse virtuozen vijftien jaar geleden in de Canadese James LaBrie hun sinds lang gezochte zanger vonden en met het baanbrekende 'Images and Words' een progressief meesterwerk op de wereld loslieten, mochten ze eventjes genieten van het zogenaamde 'mainstreamsucces'. Kort daarna bleek de muziekwereld hen echter weer uit te spuwen als de zoveelste trend die zijn five seconds of fame ondertussen wel had gehad.

Door echter vast te houden aan zijn muzikale visie, zichzelf intensief te promoten en tegen een bijna beangstigende snelheid albums en tournees op de mensheid los te laten, wist Dream Theater een globale fanbase aan te spreken die collectief door het vuur zou gaan om het vijftal nog maar de hand te mogen schudden. Ingewikkelde conceptalbums, nummers van ruim veertig minuten, uitgebreide solosecties of regelmatige knipoogjes naar zowat de hele rockgeschiedenis: voor Dream Theater kan het niet excessief genoeg. Mede daardoor kunnen ook hun verschillende albums probleemloos naast elkaar worden gezet: de funky prog van 'Awake', de bombastische rock van 'Scenes From a Memory', de experimentele soundscapes van 'Six Degrees of Inner Turbulence' of de snoeiharde metal van 'Train of Thought' zijn slechts vier even geslaagde onderverdelingen van Dream Theaters herkenbaar eigenwijze stijl.

Het hart van Dream Theater zit onmiskenbaar bij drummer Mike Portnoy. Niet alleen is hij één van de oprichters, componisten en tekstschrijvers van de groep; hij is ook de frontman, de producer, de praatbuis en de bezeten musicoloog van het kwintet. Daarnaast regisseert hij de dvd's, overziet hij de albumlay-outs, schrijft hij de setlists, ontwerpt hij de merchandise en beheert hij zowel de websites als de fanclubs van de groep. En naast dit lijstje zou men bijna vergeten dat Portnoy eveneens één van de meest inspirerende en gerespecteerde drummers uit de progrockwereld is, die regelmatig clinics geeft, drumdvd's uitbrengt en als gastmuzikant bij de meest uiteenlopende groepen en projecten de vellen bewerkt. Met andere woorden: de meer dan ideale gesprekspartner voor een onderonsje tijdens Dream Theaters verse 'Chaos in Motion'-wereldtournee.

Hoewel ik te vroeg aankom in de Lotto Arena, komt Portnoy's persoonlijke roadie me melden dat ik toch meteen kan beginnen. Hij leidt me binnen in een opvallend luxueuze loge, waar Portnoy in een comfortabel salonnetje ontspannen aan zijn blauw gekleurde baard zit te frunniken. Wanneer ik de workaholic vraag of hij de kans heeft gehad om toevallig tussendoor iets van Antwerpen te bezichtigen, zegt hij met een klein lachje, terwijl hij nog snel even zijn pc uitzet: "Nope."

Different strokes for different folks

Mike, sinds jullie bij Roadrunner zitten, krijgen jullie als groep eindelijk ietwat promotie. Zowel op internet als op straat zie je veel meer Dream Theater-reclame en jullie hebben voor de single 'Constant Motion' voor het eerst in tien jaar zelfs een videoclip opgenomen. Is het echter niet frustrerend om te constateren dat je na twintig jaar carrière pas de promotie krijgt die je altijd al verdiend hebt?

Nou en of. De laatste jaren hebben we rotgefrustreerd rondgelopen, aangezien ons vorige label niets deed om ons te promoten. Eigenlijk waren we gewoon een geldmachine voor hen: zij deden niets voor ons, maar dankzij onze trouwe fanbase brachten wij wel veel op. Echt problematisch was het ook weer niet, hé: onze shows waren steeds uitverkocht, onze albums draaiden goed... Maar we moesten wel alles zelf doen, terwijl we toekeken hoe every other shitty band in the world constant gehypet werd. Roadrunner geeft ons momenteel echter een terechte beloning voor al die jaren hard werken, dus nu zijn we meer dan tevreden.

Ik vind het toch onwaarschijnlijk dat je er zo kalm bij blijft.

We zijn gewoon in de eerste plaats blij om wat we wél hebben. Dream Theater is in het progmetalgenre momenteel één van de grootste groepen ter wereld en we hebben ook één van de meest loyale fanbases. Wij hebben alles misschien wel op ons eentje moeten bereiken zonder enige externe hulp, maar als je kijkt naar hoe veel moeite de fans voor ons doen, how mad can you get?

Ik weet niet of je hier akkoord mee gaat, maar ik heb de indruk dat iedereen zich plots nogal opvallend laatdunkend uitlaat over jullie vorige plaat 'Octavarium', zeker sinds de nieuweling 'Systematic Chaos' in de rekken ligt. Waarom lijkt 'Octavarium' nu al het zwarte schaap van jullie back catalogue te zijn, volgens jou?

De ervaring heeft me geleerd dat mensen pas écht eerlijk zijn over een album op het moment dat het volgende uitkomt. (lacht) Oorspronkelijk vond iedereen 'Octavarium' een meesterwerk: eindelijk wat rustiger na 'Train of Thought', wat velen toen blijkbaar plots te hard vonden. You know, different strokes for different folks. Al onze albums zijn verschillend, en iedereen heeft logischerwijze een andere favoriet.

'Octavarium' wordt ook vaak jullie "popalbum" genoemd, hoewel ik nummers als 'Panic Attack' of 'The Root of All Evil' nu niet bepaald als slaapmuziek beschouw.

Dat komt gewoon omdat er met 'I Walk Beside You' en 'The Answer Lies Within' twee bewust rustigere nummers opstaan. Langs de andere kant vind ik oudere songs zoals 'Another Day' of 'Lifting Shadows Off a Dream' zeker niet minder poppy. We hebben altijd zowel een zachte als een harde kant gehad, maar mensen moeten alles kunnen categoriseren, hé? Van al onze albums is dat waarschijnlijk het moeilijkst met 'Octavarium', omdat er zowel korte als lange en zowel stevige als rustige nummers opstaan. Ik denk dat dat ongrijpbare er veel mee te maken heeft.

Wordt 'Forsaken' de tweede 'Systematic Chaos'-single? En komt er nog een derde?

'Forsaken' wordt inderdaad de volgende single. Momenteel zijn we aan de videoclip aan het werken: het wordt een animé-video die begin 2008 zou moeten uitkomen. Qua verdere singles zal Roadrunner beslissen. Wij maken enkel albums, het label moet daarna maar uitmaken welke nummers zij als singles willen promoten.

Nu jullie steeds hogere toppen scheren, komt de radicale oude garde Dream Theater-fans regelmatig scanderen dat jullie uitverkoop houden. Ik weet dat jij iemand bent die enorm met de fans en hun meningen bezig is: trek je je iets aan van zo'n houding?

Ik ben er absoluut mee bezig en ik vind het erg belangrijk wat onze fans te zeggen hebben, maar at the end of the day moeten wij doen wat we zélf willen. En als mensen zeggen dat de goeie ouwe tijd van 'Images and Words' of 'Awake' nooit meer zal terugkomen, denk ik meestal: voor mij klinkt al ons materiaal even Dream Theater-achtig. Eén ding weet ik zeker: wij blijven gewoon vasthouden aan onze integriteit. Als wij de studio ingaan, willen we elke keer het onderste uit de kan halen. Indien mensen problemen hebben met het feit dat dat zijn vruchten afwerpt is dat jammer, maar we're running the band – we doen wat we willen, punt uit.

Zo zijn er ook nog steeds mensen die ervan overtuigd dat jullie vier getalenteerde muzikanten met een afschuwelijke zanger zijn.

(klein lachje) Tja, ik veronderstel dat James' stem gewoon niet voor iedereen is. Kan jij zijn stem of zijn stijl vergelijken met eender welke zanger van tegenwoordig? Trends komen en gaan, wat wij doen is steeds hetzelfde geweest. En dat zal nog wel even duren ook.

Je hebt al vaker benadrukt dat Dream Theater nooit zo bekend had kunnen worden zonder de hulp van internet. Aangezien jullie echter virtuoze muzikanten zijn die regelmatig instructiedvd's uitbrengen, blijken jullie ook een gemakkelijk doelwit voor talloze YouTube-parodieën. Volg je dat soort filmpjes?

Oh ja, ik vind ze hilarisch! Toen ik aan mijn nieuwe dvd 'In Constant Motion' aan het werken was, hoorde ik de hele tijd een klein stemmetje in m'n hoofd dat me aan het uitlachen was. Vooral John Petrucci krijgt het zwaar te verduren, maar hij kan er even goed mee lachen.

Binnenkort komt er in de vorm van 'Lifting Shadows' een uitgebreid boek dat jullie hele carrière belicht. In de online introductie schreef je dat alle mensen die een deel uitmaakten van jullie geschiedenis eraan hebben meegewerkt – met de uitzondering van jullie ex-keyboardspeler Kevin Moore, die nog steeds weigert zijn verleden onder ogen te zien. Zeker tegenover jou is dit eigenaardig, aangezien jij nog samen met hem in OSI speelt. Heb je enig idee waarom hij zich zo opstelt?

(zucht) Ik ken Kevin ondertussen meer dan twintig jaar en ik kan enkel zeggen dat hij een zeer koppig en vastberaden persoon is. Het zou me zelfs niet verbazen als hij een eed heeft gezworen om nooit meer over zijn Dream Theater-verleden te praten toen hij dertien jaar geleden de groep verliet. (lacht)

Over OSI is hij anders vrij uitgesproken.

Ja, maar dat is ook echt zijn eigen ding, hé? En het is ook zo radicaal verschillend van wat hij vroeger bij ons heeft gedaan. Pas op: ik ga niet akkoord met die mentaliteit, verre van. Ik vind het erg jammer dat we met Kevin niet zo'n goede relatie hebben als met zijn opvolger Derek Sherinian of onze eerste zanger Charlie Dominici. Maar het is zijn keuze, ik kan er niets aan veranderen.

Jullie bassist John Myung staat erom bekend voor een optreden aan 'warming up' te doen, maar na een optreden ook aan 'warming down' te doen. Leg me dat eens uit.

(lacht) Dat klopt. John speelt altijd bas, en dan bedoel ik: altijd. Na een optreden van twee à drie uur gaan wij allemaal af, nemen we een douche, kleden we ons om, drinken we samen iets, enzovoort. John neemt daarentegen zijn bas mee en gaat rechtstreeks in de back lounge van de tourbus zitten... om bas te spelen! Hij is altijd al zo geweest, ik heb 'm nooit anders gekend.

Dat is bijna een oosterse monnikentoewijding.

(plots serieus) Absoluut.

Het zwarte hoofdstuk uit jullie carrière is het album 'Falling Into Infinity', waarop producers en platenbazen probeerden jullie stijl "commerciëler" te maken, waardoor jij zelfs op het punt stond de groep te verlaten. Momenteel is die plaat tien jaar oud: vind je het moeilijk om er nu naar te luisteren?

Verre van, ik vind het een erg goed album: de nummers zijn sterk, de productie is geweldig... Ik had indertijd gewoon een enorm probleem met de filosofie erachter. Het was een moeilijk album om te maken, doordat we zoveel corporate changes moesten slikken die de platenbazen door onze strot wilden rammen. Maar er is een reden waarom we die nummers nog steeds live spelen. We hebben zonet ook de 'Falling Into Infinity'-demo's uitgegeven via Ytse jam Records, en in de liner notes heb ik gedetailleerd uitgelegd wat er toen allemaal is misgelopen.

Een tipje van de sluier...?

Het komt erop neer dat wij een dubbelalbum klaar hadden, maar dat ons label slechts één album wilde financieren. Daarom hebben we heel wat nummers moeten schrappen en tijdelijk weglaten.

Zoals het fantastische 'Raise the Knife', dat op jullie livedvd 'Score' is beland.

Bijvoorbeeld. Ondertussen hebben al die weggelaten nummers wel hun day in the sun gekregen: 'Raise the Knife' op 'Score', 'Cover My Eyes' en 'Speak to Me' op 'Five Years in a Livetime'... En nu we Ytse Jam Records hebben opgericht kunnen we ook al onze andere demo's uitbrengen – wat ik nogal geweldig vind.

Een klein vraagje over het nummer 'Trial of Tears': ergens op het einde speelt Derek Sherinian een keyboardsolo met een melodie die verdacht hard lijkt op de zanglijn van Led Zeppelins 'Immigrant Song'. Dat was toch ongetwijfeld de bedoeling, niet?

(lacht) Nee, helemaal niet! Maar je hebt gelijk: dat klinkt eigenlijk exact hetzelfde... We hebben inderdaad vaak referenties naar klassiekers in onze muziek, maar in dat geval was het alleszins niet de bedoeling.

Frank Almighty

Dream Theater brengt regelmatig andermans albums volledig live, als een soort tribute performance. Je hebt dit al gedaan met 'Master of Puppets' van Metallica, 'The Number of the Beast' van Iron Maiden, 'Made in Japan' van Deep Purple en zelfs 'Dark Side of the Moon' van Pink Floyd. Heb je al concrete plannen om nog andere albums te spelen?

Oh, ik heb wel een lekker lang lijstje klaarliggen! (lacht) Maar we doen zoiets enkel als we twee dagen op rij in dezelfde zaal staan, en dat gebeurt niet zo vaak.

Ik heb ergens gelezen dat je 'The Joshua Tree' van U2 wil spelen?

Dat is een gerucht. Ik zie ons niet direct een U2-album coveren. En àls we er een zouden doen, zou ik toch opteren voor 'Achtung Baby'. Maar euh... dat zit onderaan het lijstje, hoor: het is quasi onmogelijk om dat album deftig live te brengen.

Jouw favoriete groep is The Beatles...

Ik heb er zelfs één van m'n ledematen aan opgedragen! (Toont zijn rechterbeen, dat compleet gevuld staat met tattoos van verschillende Beatles-pop art.)

...en je grootste invloed is Frank Zappa...

Die zit hier. (Draait zijn been om, zodat een reusachtige snor zichtbaar wordt.)

Jullie muziek zit vol Zappaiaanse wendingen: waarom heb je er nog niet over nagedacht om iets van Zappa live te spelen?

Dat verbaast mij eigenlijk ook! De verklaring is dat ik de enige hardcore Beatles- en Zappafan in de groep ben. De anderen houden er wel van, maar ik ben de freak. Als wij dus een volledig album live spelen, moet het iets zijn waar we alle vijf echt gek op zijn. Om mijn eigen liefdes uit te leven stel ik dan ook zelf tribute bands samen. Momenteel heb ik er vier: voor Rush, Led Zeppelin, The Who en The Beatles.

Heb je nog geen Zappa tribute band?

Wel, ik heb Dweezil ooit gecontacteerd met dat voorstel, maar nu hij de baan op is met Zappa Plays Zappa zouden die twee dingen iets te dicht in elkaars vaarwater komen. Speelt Dweezil trouwens niet in Antwerpen over enkele dagen? Ah, I wish we were still here...

Op de site van Roadrunner vroeg iemand je via 'Ask The Artist' met welke muzikant je het liefst had willen spelen en uiteraard was jouw antwoord Frank Zappa. Wel, moest je nu met hem kunnen optreden...

I would be scared shitless, for starters!

...met welke bezetting zou je dan willen spelen?

Goeie vraag. Zappa heeft zoveel goeie bezettingen gehad. Als ik écht moet kiezen, zou ik twijfelen tussen de 'Roxy & Elsewhere'-groep uit 1974 en de 'Baby Snakes'-groep uit 1979. Stel je eens voor: Adrian Belew, Tommy Mars, Patrick O'Hearn...

...Terry Bozzio...

Ja, maar dan zou ik Terry zijn, hé! (lacht)

Gezellig. Dan zou je 'Titties 'n Beer' mogen zingen!

En 'Tryin' to Grow a Chin'!

En 'Punky's Whips'!

(droomt even weg) Subliem... De periode daarna is ook ongelooflijk, met Steve Vai en Vinnie Colaiuta enzo.

Zappa bekeek zijn oeuvre steeds als één organisch geheel, doordat hij gedurende zijn hele carrière steeds terug refereerde naar bepaalde muzikale thema's en teksten. Hij noemde dit zelf 'conceptuele continuïteit'. Dream Theater laat ook constant melodietjes, geluiden en cyclussen terugkeren op dezelfde en verschillende albums: is dat gebaseerd op hetzelfde achterliggende idee?

Natuurlijk, die invloed is onvermijdelijk voor mij. Al die terugkerende dingen in het Dream Theater-oeuvre zijn meestal mijn ideeën, dus daar is Frank direct verantwoordelijk voor.

Voor het Rush-album 'Vapor Trails' heb jij de liner notes mogen verzorgen. In dat tekstje schrijf je dat je oprecht jaloers bent op mensen die hun eerste Rush-luisterervaring nog voor zich hebben. Moest je hier en nu vijf albums terug voor de eerste keer kunnen horen en ervaren wat je toen voelde, welke zou je dan kiezen?

Om 'Sergeant Pepper's Lonely Hearts Club Band' met fresh ears te kunnen beluisteren, dat moet ongelooflijk zijn. Verder zou ik kiezen voor 'Permanent Waves' van Rush, 'Close to the Edge' van Yes, zeker en vast 'The Wall' van Pink Floyd en verder... 'Tommy' van The Who. Die albums heb ik al duizenden keren gehoord, maar inderdaad: een eerste luisterbeurt is onvervangbaar. Ik weet nog wat ik voelde toen ik enkele jaren geleden 'Absolution' van Muse voor het eerst hoorde. Ik dacht meteen: dàt is een klassieker! Letterlijk àl die nummers zijn geweldig... Dat overkomt me niet zo vaak.

Sinds enkele jaren doet het gerucht de ronde dat jij een trio zou willen beginnen met Steven Wilson van Porcupine Tree en Mikael Åkerfeldt van Opeth.

Eigenlijk is er nog steeds enkel sprake van het idee op zich. De media en de fans hebben het ondertussen opgeblazen tot iets heel mysterieus, maar het was niets meer dan een leuk toekomstplan. We hadden er beter over gezwegen: sinds één iemand van ons er over heeft gepraat, zit iedereen er plots ongeduldig op te wachten. Ooit zal het er van komen, maar niemand kan voorspellen wanneer.

Hoewel jullie muziek vaak erg technische passages heeft, zeg je dat je toch niet begrijpt dat groepen als Tool of The Mars Volta meer mainstreamsucces hebben dan jullie, aangezien zij volgens jou vaak nog veel minder toegankelijk zijn.

Hoe complex onze nummers ook mogen zijn, ik vind dat de songstructuur en de hoofdmelodieën steeds veel harder opvallen. Neem nu 'The Dark Eternal Night': het middenstuk is ingewikkeld, maar de song op zich is toch erg rechtdoorzee? The Mars Volta is toch veel tegendraadser en minder songgericht, niet? Daarom hou ik ook net zo van hun muziek, maar ik vind het toch opvallend dat zij zoveel meer commercieel succes hebben. Misschien is het omdat zij hipper zijn? Ik snap er niks van! (lacht)

Je hebt steeds duidelijk gemaakt dat jij 'Scenes From a Memory' als het beste Dream Theater-album ziet: is dat na al die jaren nog steeds zo?

Een beste album bestaat niet, een persoonlijke favoriet wel. Maar ja, ik houd vast aan mijn standpunt: aangezien ik enorm van conceptalbums hou, blijft 'Scenes From a Memory' mijn Dream Theater-favoriet. Wat ik er leuk aan vind is dat je het album in z'n totaliteit moet horen om het volledig te kunnen vatten. Sommige nummers van op andere albums zijn op zich beter, maar als een geheel stààt dat album er echt. En uiteraard was het eveneens the resurrection of the band, nadat we uit een erg zwarte periode kwamen: dat heeft er ook veel mee te maken. Als iemand me morgen zou vragen om een volledig album van ons te laten horen, dan zou ik inderdaad 'Scenes From a Memory' kiezen, denk ik.

Laten we dat als een hint beschouwen.

Toen voorprogramma Symphony X enkele uren later het podium van de Lotto Arena op strompelde, werden letterlijk alle metalclichés op een hoopje gegooid. Drummer Jason Rullo kent enkel variaties op één en dezelfde groove én één en dezelfde fill-in, bassist Michael Lepond lijkt weggelopen uit eender welke Spinal Tap-covergroep en zanger Russell Allen heeft een bierpens die de hele tijd net iets te ostentatief op en neer wipt. Daarenboven kampt gitarist Michael Romeo (de winnaar van menig Yngwie Malmsteen-lookalike wedstrijd) met een nauwelijks te torsen 'kijk-nu-verdomme-toch-eens-hoe-snel-ik-ben'-complex en speelde toetsenist Michael Pinnella werkelijk de ene uitgemolken rotmelodie na de andere. Geen enkele goeie riff was hoorbaar, de teksten (voor zover ze verstaanbaar waren) zijn niet minder dan hilarisch te noemen en alle nummers klonken krek hetzelfde. Volledig achterhaald, met dan nog een existentieel gebrek aan basismuzikaliteit. Dream Theater heeft duidelijk al sinds jaren niet meer met een voorprogramma getourd.

Wat Dream Theater daarentegen zelf uithaalde die avond was van een vrij ongeziene klasse. Openers 'Constant Motion' en 'Panic Attack' bewezen meteen dat prog en metal meer dan terecht de dikste vriendjes zijn. Doordat Mike Portnoy er voor zorgt dat op verschillende optredens in hetzelfde land zo weinig mogelijk nummers worden herhaald, was de rest van de setlist overigens op zich al een spontane euforie waard. Obscure prachtnummers als 'Scarred', 'Misunderstood' en vooral 'Home' werden met razende overtuiging gebracht. Het kwintet waagde zich dit keer echter voor het eerst sinds jaren ook aan zeer Pink Floyd-achtige jams, bijvoorbeeld rond het oudje 'Surrounded'. Nieuwe nummers als het felle 'The Dark Eternal Night' en het half uur durende 'In The Presence of Enemies' kwamen live nog beter naar voren dan op plaat.

Als bisnummer werd er zelfs nog even een medley van 'Trial of Tears', 'Finally Free', 'Learning to Live, 'In the Name of God' én 'Octavarium' ten gehore gebracht. Jordan Rudess ging het podium rond met zijn gloednieuwe Zen Riffer, James LaBrie was erg goed bij stem en John Myung roste zoals steeds de gehele mondiale bassistenclub stevig af zonder ook maar een kramp te geven. Übershredder John Petrucci kreeg dankzij de aangename jams de kans om keer op keer de show te stelen en Portnoy (gekleed in een Rode Duivel-truitje) maakte er een punt van om regelmatig passages met één hand te spelen, terwijl de andere drumstok zich in zijn mond, achter zijn oor, in zijn neus of ergens in de lucht bevond. Daarenboven was de belichting erg sfeervol en zag zelfs het podium er meer dan in orde uit. Met dit meesterlijke (en voor de verandering eens niet ellenlange) optreden liet Dream Theater zijn vorige Belgische passages alleszins ver achter zich. 'Moeilijkdoenerij' is simpelweg een te laks tegenargument.