Mooiere cd's dan Califone's laatste 'Heron King Blues' worden niet alle dagen geperst. Het had echter anders kunnen uitdraaien volgens zanger/spilfiguur Tim Rutili, zoals hij vertelt in een no-nonsense e-mailinterview over nachtmerries, risicovolle opnamegewoonten en geluiden die geen naam hebben, iets waar ze zelf vlot een mouw aan gepast hebben.
Dromen zijn (geen) bedrog
Nee, 'Heron King Blues' is alles behalve een carnavaleske cd geworden. Nochtans kan de gemiddelde carnavalstoetbouwer aardig wat inspiratie putten uit de cover van deze cd. Een man, verkleed als vogel (inclusief snavel), loopt op stelten door een park. Zijn heldere, haast fluorescerende geelgroene gewaden steken spookachtig af tegen het bladerdek van de bomen. Dat deze vogelman geen leuke vondst van Rutili is, deed hij tijdens het Radio 1 programma Cucamonga uitvoerig uit de doeken. Het bleek om een beeld te gaan dat de zanger geregeld terug zag komen in zijn dromen. De betekenis van deze figuur die hij ronduit als angstaanjagend bestempelt, heeft Rutili nooit kunnen achterhalen.
Tijdens de opnames voor 'Heron King Blues' las Rutili een boek over de strijd tussen de Romeinen en de Britten. Daarin kwam een personage ('Heron King') voor dat naar Rutili's verbazing volledig voldeed aan de kenmerken van zijn terugkerend droombeeld. Niet alleen is de figuur zo mede verantwoordelijk voor titel van de cd, dromen of andere toestanden van minder rationele slag zijn voor de zanger een onontbeerlijke bron van inspiratie. Nog in Cucamonga verwoordde hij het als volgt: "Die plaats waar we nog niet helemaal wakker zijn, waar ons brein nog niet helemaal werkt en waar onze geest of ons onderbewuste meer controle heeft over wat je ziet, daar denk ik dat onze creativiteit vandaan komt. Ik denk dat we zelf uit de weg moeten gaan en de weg voor deze toestand vrij maken."
Risico op rommel
Spontaniteit en intuïtie zijn dus voor Tim Rutili meer dan mooie woorden. Toch is hij er zich, tot zijn eigen spijt, van bewust dat niet alles zuiver intuïtief kan verlopen, maar dat neemt voor hem de noodzaak aan het spontane niet weg. "Soms lijkt het alsof we muziek gebruiken om ons lawaaierig brein te stoppen en op een plaats te komen die 'echter' is dan gedachten. Soms voelt het aan als iets maken dat we willen horen en soms lijkt muziek spelen een diepere communicatie of meditatie."
Mooie woorden, maar voor Califone bleef het hier niet bij. Het spontane en de communicatie werden op 'Heron King Blues' in praktijk omgezet. De band trok de studio in zonder één song en zonder één tekst. Alle muziek werd geïmproviseerd tijdens of geschreven vlak voor de takes. De ruwe liveopnames die zo na enkele dagen beschikbaar waren, werden verknipt, gemixt en terug ineengezet tot wat 'Heron King Blues' nu is. Rutili beseft echter ook de gevaren van een dergelijke werkwijze. "We zijn zonder iets geschreven te hebben de studio ingetrokken. Alle nummers begonnen als geluiden, beats of improvisaties. Dat was natuurlijk een risico en het had heel slecht kunnen uitdraaien en eindigen in rommel. Nu zijn we echter gelukkig met het resultaat."
Hij wil deze werkwijze ook niet dogmatisch in stand houden. Na deze cd moet de band op zoek naar iets anders. "Bij de volgende plaat zou ik meer tijd willen besteden aan het schrijven voor we de studio in trekken en zo dus ook een ander soort plaat maken. We hebben geleerd dat we kunnen improviseren, naar elkaar luisteren en dat we onze instincten en elkaar kunnen vertrouwen. Het zal de volgende keer fijn zijn om wat te experimenteren met onze vaardigheden en de muzikale structuren."
Ethiopische funk
En het muzikale resultaat? Dat klinkt in elk geval eerlijk en vanzelfsprekend genoeg, al zal geen enkele luisteraar naast de opvallende klankcombinaties kunnen horen. De mix van blues-, folk- en zelfs countryelementen met de fijnere abstracte elektronica is op z'n zachtst gezegd opmerkelijk te noemen, zeker gelet op de natuurlijke manier waarop alles in elkaar past. Toch is er geen idee, filosofie of zelfs ook maar een plan dat hiervoor aan de basis lag. "Meestal komt de combinatie vanuit de middelen die we in de studio hebben en van het ons afvragen wat er zou gebeuren en of het zou werken om twee tegengestelde elementen op elkaar te stapelen. Als het goed voelt, dan gebruiken we het. We hangen niet vast aan regels." Ook over de hoeveelheid lagen die gestapeld kunnen worden wil Rutili niet gewichtig doen. "Meestal is het duidelijk wanneer we moeten stoppen. We stoppen alle ideeën die we hebben samen en tijdens het mixen halen we er zaken uit tot het 'af' klinkt."
Met de verscheidenheid aan klanken is op 'Heron King Blues' wel heel creatief omgesprongen. 'Fretless banjo', 'treated piano' of 'Casio' mogen dan geen alledaagse benamingen zijn, een beetje logica of opzoekwerk zal al snel een bevredigend resultaat opleveren. Anders kan dat liggen voor de Turkse Viool en het Shinai reed. Het eerste blijkt een stuk speelgoed te zijn, terwijl het tweede een blaasinstrument is dat Joe Adamik (percussie, loop …) mee naar de studio bracht. Voor de aanwezigheid van deze klanken heeft Rutili een heel eenvoudige mogelijke verklaring, al is hij zelf niet 100% zeker. "We hebben dit album snel opgenomen en er niet te veel bij nagedacht. Tijdens de tour die aan de opnames vooraf ging luisterden veel naar Ethiopische funk en muziek van Mali en ik denk dat deze invloeden zijn binnengeslopen."
Hallo, elektronica
Als het luisteren naar Ethiopische muziek de invloed van uitheemse klanken verklaart, dan kan de link tussen rootsmuziek en Califone gemakkelijk gelegd worden door het gezamenlijk verleden van Tim Rutili en Ben Massarella (en bij aanvulling ook oud-Califonegedienden Brian Deck en Tim Hurley) bij de bluesrockgroep Red Red Meat. Na het ontbinden van deze groep in 1997 startte Rutili Califone als een 'band' om songs op computer te maken. Dat het anders gelopen is en dat de voornaamste Red Red Meat leden kortere of langere tijd ook bij Califone vertoefden of dat nog steeds doen, heeft niet kunnen verhinderen dat elektronica een wezenlijk bestanddeel van het Califonegeluid geworden is.
Wie de eerder vernoemde uitheemse instrumenten probleemloos kon plaatsen zonder de hulp van Tim Rutili zal bij het definiëren van bepaalde elektronische hulpmiddelen toch snel de handdoek moeten gooien. Al was het maar omdat de namen door de bandleden zelf bedacht zijn voor door hen zelf gevonden of gemaakte geluiden, zoals bij de 'organ matryx' of de 'oRSo loops'. "We hadden 6 of 7 oude orgels in de studio en we sampleden geluiden van elk daarvan. Met de computer maakten we hier een 'net' mee om verschillende akkoorden en toonladders te maken. Michael Krassner noemde het de 'organ matryx'. "It was a beast" en we gebruikten het een beetje op de cd. Waarschijnlijk gebruiken we het in de toekomst nog, het klinkt echt uniek." En voor het oRSo verhaal: "We improviseerden wat met Phil Spirito van de band oRSo en gaven de tapes aan Ken Brown. Hij maakte er een leuke loop van waarrond we het nummer 'Apple' gebouwd hebben."
Wie 'Heron King Blues' beluistert zal kunnen vaststellen dat de opmerkelijke en zelfs onorthodoxe werkwijzen van de band niet resulteren in een gekunsteld plakwerk, wel integendeel. De puzzel past, al lijken de verschillende stukjes op het eerste zicht dit niet steeds te gaan doen. En dat zegt aardig wat over de muziek en de muzikanten van Califone.
