Bugge Wesseltoft en zijn New Conception of Jazz stonden dit jaar als eerste elektronische act op het podium van Jazz Middelheim. Deze pioniers van de nu jazz speelden een op zijn minst verbazende set die gemengde reacties uitlokte. Gedurfde keyboardgeluiden, Fender Rhodes piano, beats en videobeelden vulden de festivaltent. Bugge Wesseltoft bestempelt dit amalgaam steevast als zijnde jazz. Anderen zullen dan weer zeggen dat dit een frivoliteit van voorbijgaande aard is. Het bestaan van deze groep bleef alleszins niet onopgemerkt. Vier albums, internationale tournees en het met de regelmaat van de klok present zijn op de grotere jazzfestivals getuigen hiervan. Redenen te over om eens te gaan zitten en te praten over het wel en wee van de New Conception of Jazz.
Waar komt het idee 'The New Conception of Jazz' (NCOJ) vandaan? Wanneer ben je er over beginnen nadenken?
Ik ben beginnen nadenken over dit project begin jaren negentig. Ik speelde zelf jazz, maar ben altijd een beetje gefascineerd geweest door elektronische geluiden omdat ik ook met synthesizers, keyboards,… bezig was. Na een tijdje begon ik ook echt te luisteren naar elektronische muziek, zo eind jaren tachtig,…
Zoals…
Zoals Brian Eno, Tangerine Dream,… dat waren eigenlijk de dingen waar ik eerst mee kennismaakte. Ook op de radio hoorde ik interessante dingen, ik weet niet wat het precies was, dance, maar er zat een beat in die ik wel prettig vond. En omdat de vreemde geluiden die ik op mijn synthesizer produceerde niet zo fantastisch pasten bij de muziek die ik toen maakte, wilde ik wel proberen om dat te combineren met zulke beats. Dan heb ik eigenlijk de groep bij elkaar gezocht en het project opgestart. Maar dat was niet echt gemakkelijk. Het was echt van nul beginnen, want ik wist niks van beat programming of elektronica.
Heb je al die elektronica die je nu in je muziek stopt op je eentje geleerd?
Ja, in feite wel. In het begin was het echt hard werken. De beats die ik wilde hebben kwamen er moeilijk uit. Op ons eerste album (NCOJ, WV) is dat goed te merken. Ik ben er ook niet echt tevreden over. Goede beat programming is niet zo simpel. Maar met de tijd is dat gekomen, ik heb me kunnen verdiepen in elektronica. Ik heb nu, denk ik, meer controle over de beats. De dj, Jonas Lønnå, denkt goed mee en door veel naar andere elektronische muziek te luisteren heb ik toch een zekere kennis opgebouwd.
Jijzelf, je hebt een verleden in de jazz. Je speelde mee op albums van o.m. Jan Garbarek en Terje Rypdal op het ECM label. Hoe zit het met de rest van je band? Komen ze ook uit de jazz?
Jazeker. De bassist is een gerespecteerde muzikant in de jonge Noorse jazz scène. Ook de drummer is een jazz muzikant. Hij heeft zijn eigen groep Wibutee, die ook op het Jazzland label zitten. Natuurlijk is er nog de dj, die een verleden heeft als elektronica muzikant, en de percussionist. Zij verzorgen nu samen de beats en de programming, eigenlijk de elektronische kant van de zaak.
Er steken in Noorwegen nogal wat groepjes de kop op met een aparte jazzy sound. Jaga Jazzist, Wibutee, Nils Petter Molvær,… Sommigen spreken van nu jazz en Bugge Wesseltoft noemt men er gemakkelijk bij als pionier. Ben je voor hen een voorbeeld geweest of zie je jezelf als rolmodel?
Ik zie mezelf niet in die rol geduwd maar ik was er inderdaad vroeg bij. Ik maakte deel uit van een groepje muzikanten in Oslo eind jaren tachtig. Buiten mijzelf waren dat nog: Nils Petter Molvær de trompettist, Eivind Aarset de gitarist, Audun Kleive, die een fantastische drummer is, en nog anderen. We werkten toen rond dit soort muziek, niet zo sterk gericht op groove, maar echt elektronische jazz. Ik weet niet in hoeverre groepjes als Jaga Jazzist, etc. door ons zijn geïnspireerd. Maar op welke manier je het ook bekijkt, in Oslo heerst een goed klimaat voor muziek. Breeddenkend, sterk, althans volgens mij. Er is een toffe jazz scène maar daarnaast heb je tal van clubs, dj's, kunstenaars die met elektronica werken, visuals en dat soort dingen.
Dan even iets over je eigen Jazzland label. Je sprak daarnet al over Audun Kleive, Wibutee, Eivind Aarset. Dat zijn mensen die allemaal werken op het Jazzland label. Nils Petter Molvær, waarom zit hij niet op het label?
Hij zit niet op jazzland, nee. Hij is wel een hele goede vriend van me, zo'n beetje mijn … euh
Soulmate?
Soulmate ja, zoiets. We kwamen ongeveer gelijktijdig met onze projecten op de proppen. Hij heeft dan op ECM zijn eerste album uitgebracht, 'Khmer', en heeft daar aardig wat succes mee gehad.
Je hebt vaak met hem gewerkt. Zijn er plannen om samen met hem iets te doen, op jou eigen label bijvoorbeeld?
Niet echt, nee. Hij werkt aan zijn eigen label, onder de hoede van Universal. Maar hij heeft bijdragen geleverd voor mijn eerste en tweede album. We zitten allebei in het zelfde milieu en zullen ongetwijfeld in de toekomst nog samen spelen, maar er is momenteel niets concreet.
Je staat aan het roer van Jazzland, een prachtig label overigens. Welke richting wil je ermee uit? Blijf je gefocust op Noorse elektronische jazz? Kijk je ver vooruit of bekijk je de zaken eerder op korte termijn?
Goede vraag. Ik probeer vooral het label zoveel mogelijk verder te ontwikkelen. Dat wil zeggen mijn eigen muziek en de groepen die op het label zitten. Ik volg voornamelijk de dingen die ik zelf appreciëer. Onlangs lanceerden we de nieuwe Acoustic Series, die focust op totaal andere muziek dan mijn NCOJ. Dit luik is meer bezig met free jazz, met Ingebricht Flaten die een beetje de spil is van deze richting. Dus dat is een heel andere weg.
Zou je zelf ook meestappen in die free jazz richting?
Volgende week komt er een album uit waarop ik free jazz speel. Gewoon een trio met piano, bas en drums. Maar de eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat ik liever bij elektronische jazz blijf. Ik maak niet volledig deel uit van de free jazz toestanden. Ik zou in de toekomst wel graag nog een solo piano plaat maken met elektronica. Niet echt ritmisch, eerder ambient. Momenteel zijn we echter bezig met ons vierde studio album voor de NCOJ en ik zie dit een beetje als het sluitstuk van de NCOJ. We zijn nu 10 jaar bezig geweest met de NCOJ en ja,… ik voel toch een beetje de bodem…, de grens,…
Voldaan?
Ja, voldaan is het goede woord. We hebben nu veel controle over wat we doen. De mix van improvisatie en beats ken ik nu vrij behoorlijk. In de toekomst wil ik dus wel wat anders doen. Kalmere pianomuziek, minder ritmisch dan dit project.
Op de affiche van Jazz Middelheim stond je tussen Fred Hersch (klassiek piano trio) en de Andrew Hill Big Band (complexe bigband jazz). Voel je jezelf als een beetje de vreemde eend in de bijt?
Ja, het was inderdaad wat vreemd, maar ach, de tijd staat niet stil (lacht). Wat de NCOJ brengt is vrij populair tegenwoordig. Er zijn meer festivals die acts zoals de onze programmeren. Bijvoorbeeld de Franse trompettist Erik Truffaz is ook graag gezien. Het zou misschien beter geweest zijn om ons als afsluiter van de avond te zetten zodat ze de stoelen hadden kunnen wegnemen. Het was ok, maar toen ik dit project op touw zette had ik duidelijk voor ogen dat mensen dansen. Als je zoals vandaag groovy dingen speelt en mensen zitten op een stoel geeft het een wat lauw beeld. Grappig om dat van op het podium te zien.
Het is anders om te spelen voor een zittend publiek. Als je voor een staand/dansend publiek speelt, reageer je dan met je muziek op het publiek? Voel je het publiek?
Absoluut. Dan is het net zoals een goede dj doet. Dat is werken met je publiek. Je voelt aan wat mensen willen, de mensen en de muziek worden één. Tijdens kleinere gigs in clubs kan je de muziek gemakkelijker sturen. Omhoog, omlaag, luider, sneller, trager.
Hoe beschrijf je zelf die groove?
Iemand zei ooit "Either it's groovin' or it's not groovin'". Ik hoop althans dat mijn muziek groovet. Dat is wat we willen doen. Proberen de beste groove te vinden. Ik groeide op met veel jazz. Mijn vader was een jazz gitarist. Hij speelde oude r'n'b, soul en groovy afro-amerikaanse muziek. Kijk,… jazz was ooit dansmuziek en kan dat nog steeds zijn. Ik zie daar geen contradictie in. Er is jazz om naar te luisteren, wat ik graag doe, alhoewel het soms wat te intellectueel kan worden naar ik meen. Langs de andere kant kan jazz ook gewoon plezier zijn.
In dat opzicht ben jij de geknipte drempelverlager voor jongeren en jazz.
In Noorwegen is het publiek altijd erg jong en zeer geïnteresseerd in wat er gebeurt. Er is in Oslo een heel goede club, Blå. Zij programmeren jazz, elektronica, hedendaagse muziek, groepen zoals de NCOJ. Dikwijls komen er dezelfde jonge mensen op af. Daar hou ik van. Die brede interesse, die mix. Waar ik niet van hou zijn hokjesdenkers die zeggen dit is puur jazz of puur techno. Ik luister zelf ook graag naar uiteenlopende dingen.
Geef eens wat voorbeelden?
Ik ben zo iemand die van kleins af aan naar muziek luistert en heb zowat naar alles geluisterd. Maar momenteel luister ik veel naar traditionele muziek, folk. Ik kom net terug uit Istanbul en heb daar nogal wat oosterse muziek gekocht. Muziek uit Armenië, Tadzjikistan,… en uiteraard gipsy. Langs de andere kant geniet ik ook echt van hedendaagse muziek. Moeilijke stukken, maar soms heel sterke muziek.
Heb je er al eens aan gedacht om met folk muzikanten te werken? Erik Truffaz nodigde een traditionele zanger uit op zijn voorlaatste album 'Mantis'. Een interessante combinatie.
Jazeker. Op mijn volgende album zal er ook traditionele Gnawa zang te horen zijn. Een vriend van mij uit Tunesië, Dhaher Youssef, zal er op meezingen. Ik geloof in dit soort combinaties. Het kan verfrissend werken. Wat ik altijd tegen mezelf zeg is 'At least I try'.
Dat is vrij bescheiden.
(lacht)
Ik ga dit goed gesprek hier afsluiten en wil je alvast hartelijk bedanken voor uw tijd. Succes nog met je NCOJ en alle andere projecten.
Selectieve discografie
- New Conception of Jazz (Jazzland / Universal) – 1997
- Sharing (Jazzland / Universal) – 1998
- Moving (Jazzland / Universal) – 2001
- New Conception of Jazz Live (Jazzland / Universal) – 2003
