Arjan Lucassen is een bezig baasje: niet alleen heeft hij in de loop van de jaren een meer dan aardige discografie opgebouwd met zijn Ayreonproject, tevens heeft hij tussendoor ook nog eens zijstapjes gemaakt met Star One, Ambeon en Stream of Passion. Maar bloed kruipt waar het niet gaan kan en Ayreon blijft nog steeds de liefdesbaby van de man. Naar aanleiding van het splinternieuwe album met de enigszins enigmatische titel '01011001' sloegen we hem telefonisch aan de haak en lieten een uiterst aimabele en gedreven mens aan het woord.
Een ongeluk komt nooit alleen, zo zegt het spreekwoord, maar wanneer na een babbel van een half uur blijkt dat de taperecorder wel netjes draaide maar niets registreerde, durft een mens al eens stevig vloeken. Met andere woorden, volgend verslag is een weergave van wat er nog in het menselijk geheugen zat. Les nummer 1: vertrouw nooit op de moderne technologie!
Een afscheid van een verhaal
Dit laatste album blijkt niet los te staan van de voorgaande Ayreon-schijven. Integendeel zelfs, er is een duidelijke lijn die elke plaat kenmerkt. "Precies. Eigenlijk begint het al van het eerste Ayreon-album 'The Final Experiment'. Nou moet je weten dat ik nogal verzot ben op science fiction, iets wat telkens terugkeert op m'n albums, ook al was 'The Human Equation' wat dat betreft een beetje een buitenbeentje. Er is een verhaal dat menselijk leven in wezen afkomstig is van een andere planeet, in dit geval de planeet Y. Die wezens zijn technologisch veel verder gevorderd dan wij maar zitten met het probleem dat ze ten onder gaan omdat hun emoties zo goed als verdwenen zijn. Dus zorgen ze ervoor dat er mensen ontstaan op een verre planeet, de onze, en die bestuderen ze dan om op die manier opnieuw te leren wat emoties zijn. Het begon allemaal pas goed duidelijk te worden op 'The Electric Castle', waar er een alien is, genaamd Forever, die een aantal mensen uit verschillende periodes van de geschiedenis samenbrengt en ze vervolgens aan een aantal proeven onderwerpt. 'The Human Equation' ging daarna meer in op emoties en dit album is een teruggrijpen naar het science fictionverhaal, met een duidelijke afronding van het geheel. Dit is eigenlijk de ontstaansgeschiedenis van het hele verhaal." Duidelijk een zeer ambitieuze opgave. Waar 'The Human Equation' ging over een man die een verkeersongeval heeft en in coma zijn emoties aan het woord laat, zit er aan het einde van dat album toch een hint naar het verhaal dat nu terugkeert. Dat was een bewuste keuze, zegt Arjen. "Jazeker, ik kon het niet laten om er niets over te zeggen. Nu in hoofdzaak draait het hele verhaal van het vorige album rond de man in coma, die vervolgens zijn leven overloopt en door zijn emoties aan het handje wordt meegenomen in zijn keuzes, maar er zat toch steeds de achtergrond in die ik al heel de tijd in mijn hoofd heb. Ik ben dan ook een verstokte science fictionfan; ik heb massa's films en dergelijke. Echt lezen doe ik niet, ik ben nooit een leesbeest geweest. Ik heb in mijn leven nog nooit een boek vastgehad (lacht), maar ik kijk wel constant naar documentaires. Daar doe ik vaak inspiratie op. Daarna begin ik er over door te denken en op die manier vormt een verhaal zich. Ik zat al zo lang met het hele verhaal van planeet Y en de Forever in mijn hoofd en ik heb dat stelselmatig bijna op de Ayreon-albums verteld."
Tijd voor iets nieuws
Nochtans blijkt dat Arjen ondertussen al aan andere zaken aan het denken is. "Ja, kijk, het verhaal is nu wel verteld denk ik. Ik heb de geschiedenis uitgelegd, alle losse eindjes zijn min of meer aan elkaar geknoopt en misschien is het gewoonweg tijd om het verhaalsgewijs over een andere boeg te gooien. Je kan natuurlijk tot in de eeuwigheid over hetzelfde doorgaan, maar dat is nou niet bepaald mijn bedoeling. Let wel, zeg nooit nooit! Ik beweer niet dat ik in de toekomst niets meer ga doen met deze verhaallijn, maar misschien is het simpelweg wel tijd voor iets anders. Qua verhaal, dan. We zien wel. Ik weet op voorhand toch nooit waar ik ga uitkomen." Eén van die 'zijstapjes' was Star One, een album met duidelijke verwijzingen naar een aantal science fictionfilms. Zou daar ooit een vervolg op komen? "Nou, dat weet ik niet. Ik heb daar aan de ene kant wel zin in, maar het is natuurlijk zo dat het opnieuw ervoor moet zorgen dat ik kippenvel heb. Dat is een sensatie die moeilijk te evenaren valt, ik wil maar zeggen: dat Star One-album was iets behoorlijk uniek. Uiteraard zit ook Ayreon vol met verwijzingen en ideeën uit de buitenwereldlijke sfeer, maar Star One was in elk opzicht een puur science fictionalbum. Ik weet niet of ik datzelfde gevoel nog eens kan opwekken. Nu kan iedereen wel zeggen van 'Neem dan andere zangers' en zo, maar zo eenvoudig is het niet. Ik zie wel waar ik uitkom." Die werkwijze hanteert Arjen wel vaker, zoals blijkt. "Ik begin nooit aan een plaat met het idee om er een uitgebreide rockopera van te maken. Eigenlijk begint elke plaat als een soloalbum! (lacht) Dan denk ik weer dat ik alles heel simpel ga houden. Het enige probleem is, dat eens ik in de studio zit, ik na een tijdje denk dat ik hier nog wel wat kan toevoegen, links wat elektrische gitaar, rechts wat extra keyboards enzoverder. Dat groeit en dat groeit maar en voor je het weet zit ik te denken dat ik best wel wat zangers kan inschakelen, want zingen is m'n sterkste punt niet. (lacht) Et voila, voor je het weet zit ik daar weer met een rockopera van meer dan 120 minuten! (lacht)" Met andere woorden: er is bijna elke keer een sneewbaleffect. Maar was Stream of Passion dan niet bedoeld om een echte liveband te zijn? "Eigenlijk niet, nee. Weer hetzelfde liedje: het was in de eerste plaats een soloalbum van Marcela (Bovio - GVC). Dan zochten we andere muzikanten om het geheel in te spelen en voor je het weet vragen ze je om mee het podium op te kruipen. Begrijp me niet verkeerd, het was heel leuk om te doen, maar uiteindelijk is dat toch niets voor mij. Laat mij maar in mijn studio zitten prullen." (lacht)
Oude en nieuwe wijn
Haast elk Ayreon-album is een ware who's who? van de rock- en metalscene, maar hoe begint Arjen eraan om een aantal zangers en zangeressen te selecteren? "Dat gaat behoorlijk eenvoudig: ik zit gewoon in de loop van een aantal maanden of zo constant namen op te schrijven van mensen die ik gehoord heb en die mij raken. Dat is eigenlijk de voornaamste vereiste: dat ik er kippenvel van krijg. Wanneer ik dan klaar ben om een album op te nemen, dan neem ik m'n lijstje erbij en contacteer ik de mensen tot ik er genoeg heb. (lacht) Ik moet wel toegeven, deze keer heb ik me ook deels laten leiden door suggesties van fans. Die konden via de webstek namen doorgeven en ik ben die mensen gaan beluisteren. Vond ik ze echt wel goed, met andere woorden: raakten ze me, dan contacteerde ik hen. Nu is het niet zo dat ik alles doe wat de fans zeggen, laten we wel wezen. (lacht) Ik vind echter de feedback en suggesties van fans heel belangrijk. Zij zijn het namelijk die je in staat stellen om albums op te nemen, dus natuurlijk moet je hen dankbaar zijn. Maar het laatste woord is nog steeds voor mij! (lacht) Eigenlijk amuseer ik me in de studio ook altijd te pletter met die mensen. Er zijn nochtans bij die geen makkelijke klanten zijn. Ik bedoel maar: Jorn Lande of Tom Englund van Evergrey zijn heus niet de makkelijkste jongens om mee te werken, maar eerlijk waar, ik ben nog nooit iemand tegengekomen die ik een absolute eikel vond. Het ging altijd heel vlotjes en leuk. Soms hou je er een vriend aan over, soms ook niet, maar elke keer loopt het lekker en is het aangenaam werken. Het zijn dan ook allemaal zeer professioneel ingestelde personen, natuurlijk."
Architectuur en rockopera's
Het album komt opnieuw uit in verschillende formaten, waaronder een gelimiteerde versie met bonusdvd, waarop een videoclip staat bij het nummer 'Beneath the Waves'. "Er zit niet echt een verhaal achter de video, maar die was meer bedoeld als een soort impressie, om mensen een idee te geven hoe de planeet Y eruit ziet. Die werd gemaakt door mensen van een architectuurbureau. Niet tijdens de uren, natuurlijk, maar achteraf. In totaal zijn ze er zowat een jaar aan bezig geweest en het ziet er zeer indrukwekkend uit. De video staat trouwens op de site van Ayreon (www.ayreon.com). Het is zo leuk om zo'n 'verfilming' van een idee te zien." Denkt Arjen er dan aan om ooit een Ayreonverhaal verfilmd te zien? "Nou, dat zou natuurlijk geweldig zijn, maar ik maak plaatjes, geen films. Ik ken daar ook niets van. En daarbij, er zijn zo veel getalenteerde scriptwriters, ik ga me daar niet in mengen. Maar mocht ooit iemand dat effectief doen, het zou geweldig zijn!" Arjen is niet alleen in de muziek bezig met science fiction, maar hij is tevens een fan van het eerste uur. Hoe staat hij tegenover de uidige scifi-films en series? "Het valt me enorm op dat er de laatste tijd bijzonder veel in dat genre geproduceerd wordt. Ik bedoel maar, toen ik klein was, was ik al blij wanneer er überhaupt iets van scifi op televisie kwam. Je had Star Trek, dat maar drie seizoenen liep terwijl het bedoeld was voor vijf... Tegenwoordig is dat gelukkig anders. Ik ben de tel haast kwijt hoeveel spin-offs er bestaan van Star Trek, Stargate heeft er ook al een stuk of vijf... Het gaat alleszins lekker! Mij hoor je zeker en vast niet klagen!" Dan kan deze gemene tweedeling komen: Star Wars of Star Trek? "Star Trek, zonder twijfel. Ik vind dat veel beter, nou ja, zeker in de zin dat in Star Wars het allemaal zo zwart-wit wordt voorgesteld. Darth Vader is slecht, Luke Skywalker is goed. In Star Trek zit wat dat betreft veel meer nuance in, is veel meer 'realistisch' op dat vlak en dat spreekt me gewoon meer aan."
Binair is opvallend
Wat meteen opvalt aan dit album is de bizarre titel: '01011001'. Waar komt die vandaan? "Ik was met Anneke van Giersbergen aan een tekst aan het werken en dat had een titel met binaire cijfers. Nou had ik als werktitel voor het album 'The Sixth Extinction', maar dat is zo'n rotding om uit te spreken! (lacht) Er waren natuurlijk mensen die begonnen te zeuren over hoe niemand de titel zou aanspreken, mensen zouden het niet kopen, bla bla... Maar ondertussen hadden ze er wel ongeveer twintig pagina's over doorgeluld! (lacht) Het valt op en ik hou wel van wat controverse. Ik heb aan niets zo'n hekel dan dat mensen je album maar zozo vinden. Ik heb veel liever rabiate aanhangers en tegenstanders dan iets anders. Dat komt mogelijk egocentrisch over, maar het is nu eenmaal zo. Op die manier wordt er tenminste over je gesproken. Een beetje controverse of reclame kan immers nooit kwaad." (lacht)
