Voor de albums 'Electronics' werkte het Duitse ensemble voor hedendaagse muziek Zeitkratzer samen met drie elektronicamuzikanten. Voor het eerste deel van de trilogie viel hun oog op Carsten Nicolai (Alva Noto) – bekend van het label, annex organisatie Raster Noton – die zich graag beweegt op de grens van muziek, beeldende kunst en wetenschap, met een chirurgische en minimalistische precisie. Deze uitgepuurde esthetiek is ook terug te vinden in zijn werk met Zeitkratzer: de drie stukken van Nicolai die op dit album te horen zijn, zijn een knap staaltje geluidsbeleving, waarbij de luisteraar uitgenodigd wordt om "in" het geluid te kruipen.
Zeitkratzer en Nicolai laten zich horen in drie gedaanten: elektronisch, akoestisch en in een track waarin de twee werelden gemengd worden. Dit laatste is het geval bij 'Synchron Bitwave'. Het stuk wordt gedomineerd door een fijn weefsel van elektronische ruis en akoestische klanken in diverse registers dat als een spinnenweb – en in een steeds wisselende mixtuur – de auditieve ruimte vult. Een eenvoudige, maar warm klinkende pianopartij van twee breed gespeelde noten zorgt voor een melodische referentie en stabiele consonantie. Fans van Jóhann Jóhannsson zullen het klankbeeld zeker kunnen waarderen, al mogen ze daarbij niet vergeten dat de minimalistische "melodie" en de continu verschuivende achtergrond het geheel hier veel abstracter en ook wel spannender maken. Niet in het minst omdat de ritmische profielen van de verschillende lagen net niet mooi voorspelbaar in elkaar passen.
In '5 min' wordt de elektronische kant van de samenwerking tussen Zeitkratzer en Nicolai belicht. Buiten de basklarinet en de piano (bespeeld met e-bow) worden nu alle geluiden geproduceerd door elektronica zoals oscillators, een piepende klok of elektronenbuizen van tv-schermen. Een breed gamma aan klanken (van steriele sinustonen tot groffer gezoem, verspreid in verschillende registers) spookt rond de luisteraar in een spel dat bol staat van de harmonische details. Door het toevoegen en wegnemen van lagen ontstaan verschillende harmonieën, terwijl kleine knikjes in de toonsterkte voor onverhoopte bewegingen zorgen. Door plots een bepaalde bouwsteen van een samenklank te verzachten, wordt de focus binnen het die samenklank verlegt, met subtiele kleurverschuivingen tot gevolg.
Een zelfde accuratesse is te horen in het akoestische 'c1', waarvan het eerste deel een dronestuk is waarbij de orkestleden van Zeitkratzer een verbluffende beheersing aan de dag leggen in het genereren van de lange klanken. Ook nu verandert de samenstelling van het geluid geregeld, maar (tot meerdere eer en glorie van de muzikanten) trager dan in 'Synchron Bitwave'. In het tweede deel verschijnen een piano (met brede akkoorden, die desolaat mogen uitkinken) en een ritmisch herkenbaar percussiemotief dat herhaald wordt, maar net niet altijd op dezelfde afstand. Ook hier laat het gevoel voor detail zich dus weer voelen. Naar het einde toe wordt de concentratie van geluid maximaal doorgezet tot alleen de eenzame pianoakkoorden overblijven. De stiltes rond de samenklanken zijn oorverdovend en doordat de piano niet stopt op het basisakkoord blijven de track en de luisteraar op het einde hulpeloos in het luchtledige hangen. Geluidsbeleving zonder de obligate decibels, maar met esthetische gaafheid: het eerste album van de 'Electronics'-trilogie is een must voor elke liefhebber van geluid tout court.
Deze cd is afzonderlijk verkrijgbaar of in een box met de twee andere uit de 'Electronics' reeks. Deze box gaat vergezeld van drie essays over het ensemble Zeitkratzers en hun muziek, teksten die niet bij de afzonderlijke releases te vinden zijn.
Meer over Zeitkratzer & Carsten Nicolai
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
