Bij het ontstaan van de staat Israël werd Yitzhak Levy aangesteld als hoofd van de ladino-afdeling van de staatsradio, waarmee het zijn opdracht werd om de muziekcultuur van de Sefardische joden te bewaren. De man deed zijn werk blijkbaar goed, want dochterlief Yasmin Levy werd een van de grote vedetten van de ladino-muziek en bracht onlangs met ‘Libertad’ haar vijfde album uit.
Op haar website zegt Levy dat het ladino-etiket haar ondertussen wat te nauw geworden is en dat is te horen. Dat er opnieuw sporen van flamenco in haar muziek opduiken is haast evident, maar het strijkorkest dat op de meeste nummers te horen is (vijf van de songs werden door Levy zelf geschreven), plaats haar muziek in een heel ander kader.
Gelukkig blijven haar vocale kwaliteiten onaangetast. De grote dynamische contrasten van het naar de hemel uitschreeuwen van haar verdriet tot het zacht murmelende en kreunende, niet zelden opgezocht op enkele seconden tijd, werken als vanouds. Zo slaagt ze er opnieuw in om de emoties uit de songs te trekken om ze dan in het oor van de luisteraar te fluisteren, dan wel recht in zijn gezicht te gooien.
Aan de basis van de nummers blijft haar akoestische kwartet liggen dat mooi de kans verstaat om haar stem alle ruimte te geven zonder zelf betekenisloos te worden. Gitaar, contrabas en percussie vinden perfect hun plaats, waarbij vooral het sobere slagwerk van Itamar Doari fris en tintelend klinkt. Wanneer de hese ney van Amir Shahsar opduikt, laat het album onvervalste old school Levy horen, die vooral in ‘Cada Dia’ nog niets aan zeggingskracht verloren heeft.
Wanneer de strijkers van het String Orchestra Istanbul aanrukken, mogen die steeds in grote groep aantreden. Toch blijft hun rol zelden beperkt tot het leggen van een quasi overbodig tapijtje. Door kleine, Midden-Oosterse glissandi (in ‘Firuze’ uit het repertoire van Sezen Aksu), korte bewegingen en Oosterse krulletjes worden ze tot een essentieel onderdeel van het arrangement, waarbij ze meer dan eens van strofe naar strofe van gedaante veranderen. Zo klinkt Levy op de beste nummers als de ladino-versie van de Egyptische Oum Kalsoum: rijk en luxueus, maar toch smaakvol.
In ‘Olvidate de Mi’, een duet van Levy met de Spaanse Concha Buika, worden de kwaliteiten van het akoestische begeleidingstrio en de strijkers mooi naast elkaar geplaatst. In eerste instantie kan Levy’s stem vlot boven gitaar, bas en percussie uitzweven, mede dankzij de goed gemikte ruimte die haar begeleiders laten vallen. Later komen de strijkers hun kleine frases toevoegen, waarna ze beweeglijker worden en met kleine trekbewegingen de muziek een heel eigen, Oosters karakter geven.
Hoe mooi de poppy kant van de samenwerking kan klinken, is te horen in de vlot lopende titeltrack. Alleen ‘Tal Vez’ is wat minder boeiend. Het accordeon wordt nog mooi in het geluid geplaatst, maar de piano klinkt net een stapje te ver. De emotionele geladenheid leidt er minder onder dan de het strikt muzikale. Gelukkig weet Levy op de andere tracks deze valkuil te vermijden, zelfs zonder op het laatste moment het stuur te moeten omgooien.
