Het Spaanse muziekleven in de vroege barokke periode is niet zo goed gedocumenteerd als de culturele weelde en rijkdom aan het Spaanse hof van Karel V en Philips II. Voor veel musicologen is het alsof de afkalvende militaire en politieke invloed van Spanje tijdens de zeventiende eeuw zich ook op cultureel gebied doorzette. Het kan echter niet anders of muziek bleef ook voor de opvolgers van Philips II belangrijk. De Capilla Flamenca – die grotendeels bestond uit vermaarde zangers en instrumentalisten die generaties lang in Vlaamse, Brabantse en Henegouwse steden gerekruteerd werden – overleefde tot in de zeventiende eeuw maar chronisch geldgebrek en herhaaldelijk bankroet van de Spaanse kroon zorgen ervoor dat die aan het begin van de zeventiende eeuw zijn beste tijd gehad had. In de plaats kwamen kleinere ensembles, die soms uit Spaanse maar ook net zo goed uit geïmporteerde muzikanten bestonden: Italiaanse luitenisten of Duitse trompettisten bijvoorbeeld. Die laatsten verwierven zo een grote reputatie aan het Spaanse hof dat er een omvangrijke collectie trompetmuziek voor hen geschreven werd. Veel van zulke muziek werd echter ter plekke geïmproviseerd en het blijft dus steeds een beetje raden hoe een trompetensemble aan het Spaanse hof werkelijk geklonken heeft. Het Barocktrompeten Ensemble Berlin doet alvast een – erg geslaagde en boeiende – poging om zich in de periode in te leven.
Van dat improvisatorische aspect bevat deze cd twee voorbeelden: het eerste en het laatste stukje nemen de vorm aan van een chaconne, of een reeks (geïmproviseerde) variaties boven een vaste baslijn, die in dit geval in de laagste trompetstem of in de luit zit. Daar boven leven de andere trompettisten zich uit met snelle loopjes en passagio’s, volledig zoals dat in de zeventiende eeuw ook gebeurde. Het illustreert meteen de open geest en de vindingrijkheid waarmee de muzikanten op deze cd deze muziek aanpakken. De baslijn wordt net zo vaak door barokgitaar als door luit of theorbe gespeeld en het gebruik van die barokgitaar zorgt voor een levendige en erg toegankelijke uitvoering.
Zoals dat verwacht mag worden, wordt er kundig rond het toch wel tamelijk beperkte bereik van de baroktrompet gespeeld: wie naar de ‘Sonata à quattro’ luistert die op deze cd staat en door een anonieme Italiaanse componist neergeschreven werd, of naar Heinrich Ignaz Bibers ‘sonata à 7’ zou nooit vermoeden hoe beperkt het aantal noten eigenlijk is dat een ventielloze baroktrompet tot zijn beschikking heeft. Sommige muziekstukjes blijven interessanter dan anderen: een suite die ‘Clarinas y Trompetas’ heet van de Aragonese componist Gaspar Sanz is weinig meer dan een reeks korte karakterstukjes waarin vooral de klankeffecten in het slagwerk elk om de beurt naar voren mogen komen.
De militaire associaties van de trompet zorgen onvermijdelijk voor programmatorische stukken met titels als ‘Battalla Famosa’ of ‘Battalla de Clarines’, muzikale uitbeeldingen van veldslagen dus. Ook Bibers indrukwekkende zevenstemmige sonate, met zijn contrast tussen krijgshaftige passages en lyrische mag in die categorie ondergebracht worden.
Niet alle muziek op deze cd is voor trompet geschreven: de opzet is om een representatief overzicht te bieden van de muziek aan het zeventiende-eeuwse Spaanse hof en in die selectie zit dus ook aardig wat (vaak geïmporteerde) luitmuziek van componisten als Girolamo Kapsberger, die ook weer vaak improvisatorisch van karakter is, zoals zijn ‘Sferina – Chiaconna’, een reeks variaties op een van de bekendere akkoordschema’s uit de tijd.
Origineel is het gebruik van slagwerkinstrumenten. Op een cd met trompetmuziek horen natuurlijk pauken en pauken spelen hier inderdaad een niet te onderschatten rol als basstem in het trompetensemble. Andere slagwerkinstrumenten, zoals tamboerijns, trommeltjes of cimbalen worden echter ook vaak aangewend, en niet slechts in de trompetstukken. Heel leuk is bijvoorbeeld de slagwerkbegeleiding bij Kapsbergers ‘Canario’, een karakterstukje voor theorbe en continuo.
De gevarieerde selectie van muziek op deze cd, de vindingrijke en originele manier waarop ze uitgevoerd wordt en de klank van oude instrumenten (niet alleen baroktrompetten maar ook allerlei oud slagwerk, oude gitaren en een erg capabel bespeelde luit en theorbe) zorgen voor een ontzettend sfeervol overzicht van deze vroeg barokke muziek. Luisteren naar deze cd is net als door een muziekencyclopedie bladeren en zo wordt het plots erg gemakkelijk op zich een levensechte voorstelling te maken van het culturele leven aan het hof in Madrid van Philips III en IV.
