Elf jaar geleden stond Hendrik Vanden Abeele aan de wieg van het vocale ensemble Psallentes. De focus lag op gregoriaanse muziek in verschillende periodes en bijgevolg ook gedaantes. Enkele jaren geleden ontstond naast het mannelijke Psallentes het volledig vrouwelijke Psallentes Femina, ook aangeduid als het typografisch fraaiere Psallentes♀.
Van dit ensemble verschenen onlangs een eerste cd die volledig gewijd is aan muziek uit de begijnhoven van Amsterdam, Antwerpen, Turnhout, Brugge en Mechelen. Muziek die heel wat minder “begijnerig” klinkt dan het clichébeeld van deze religieuze dames laat vermoeden.
De basis voor de muziek is doorgaans eenstemmig gregoriaans, dat door de zangeressen van Psallentes heel homogeen en gaaf, maar alles behalve vlak gezongen wordt. Door de hele cd wordt een subtiel spel met de dynamiek gespeeld: geen expliciet geritmeerde interpretaties, opvallende accenten op grote contrasten, maar een verloop dat haast onmerkbaar de luisteraar meeneemt in de natuurlijke stroom van de melodie. Deze subtiliteit is ook te horen in het opsplitsen van het ensemble in kleinere groepen die binnen de stukken afwisselend te horen zijn, waardoor eerder reliëf dan een echt groot onderscheid ontstaat.
Wat de cd het meest kleurt en bij momenten verrassend doet klinken, is het gebruik van meerstemmigheid. Soms ontstaat deze heel spontaan en bijna argeloos. De slotnoot van een zin wordt door een groep zangeressen aangehouden, waarboven een ander deel van het ensemble een nieuwe melodie drapeert: eenvoudig, meer effectief, zeker in contrast met de voorafgaande eenstemmigheid.
Af en toe gaat de polyfonie een stapje verder, wat in de antifoon ‘O Sancta Mater Begga’ resulteert in een bijna magisch effect, wanneer twee stemmen schijnbaar metrisch los van elkaar boveneen geplaatst worden. De grootste “schokken” komen echter op naam van de ‘Vreugde-zangen Mademoiselle Tubbickx’: Nederlandstalig, sneller en vooral meerstemmig veel voller uitgewerkt.
Met de antifoon ‘Dulcis Sanguis’ eindigt de eerste cd van Psallentes♀. Althans voor wie het niet kan laten en meteen op de stoptoets drukt. Wie even langer wacht, wordt vergast op een mystery track, een veertiende, niet op de cd vermelde stuk waarop alle remmen losgegooid worden: een versie van het daarvoor gehoorde ‘Dulcis Sanguis’ die qua polyfone uitwerking en bedwelmende sfeer al het voorgaande van tafel veegt. Verboden muziek die daarom maar als verborgen track meegegeven werd?
‘Beghinae’ is een knappe cd die de kwaliteiten van Psallentes Femina♀ overtuigend van het concertpodium naar de digitale schijf vertaalt. Bij momenten lijkt het wel alsof de hele Abijd Keizersberg (waar de cd opgenomen werd) begint mee te trillen.
De stripachtige lay-out (hoewel de kwaliteit meer de vergelijking met de graphic novels verdient) is verfrissend en plaatst de muziek mooi in een ander kader. Alleen jammer dat de bescheiden uitgave geen informatie bevat omtrent de gezongen muziek. Datering, kadering en de gezongen teksten zijn voor dit soort muziek geen overbodige luxe. Zeker met de aantrekkelijke gedaante waarin die muziek hier te horen is, wordt het extra boeiend om te vernemen wat partituur en wat interpretatie is. Een gelukkige luisteraar, die zich daar druk over kan maken.
