De Italiaans gesproken opera die Wenen in haar greep hield in de late achttiende eeuw, wordt vandaag de dag nog hoofdzakelijk herinnerd in de vorm van Mozarts drie ‘Da Ponte’-opera’s ‘Le Nozze di Figaro’, ‘Don Giovanni’ en ‘Cosi fan Tutte’. Mozarts opera’s pasten natuurlijk in een ruimer kader van vandaag nog zelden gespeelde opera’s door componisten als Domenico Cimarosa (1749-1801), Antonio Salieri (1750-1825) en zelfs Joseph Haydn (1732-1809). Net van zulke componisten selecteerde sopraan Chen Reiss enkele representatieve opera-aria’s om op deze nieuwe cd naast Mozarts bekendere stukken te plaatsen.
Reiss bezit een hoge sopraanstem en in dit laat achttiende-eeuwse repertoire staat dat wel eens vaker gerant voor technisch erg indrukwekkende coloratuuraria’s. Het siert haar echter dat deze cd zich niet zuiver op technische hoogstandjes à la Cecilia Bartoli toespitst maar in de eerste plaats het muzikale aspect van deze aria’s toelicht. Dat wil niet zeggen dat virtuositeit afwezig is, zoals blijkt uit aria’s als ‘Ah in Ciel, Benigne Stelle’. Het is een aria die Mozart in 1788 schreef om dienst te doen als interlude in een oratorium van Carl Philipp Emanuel Bach. Zulke virtuoze moeilijkheden neemt Reiss met een verbluffend gemak en een zonder enig gevoel van haast.
Niet enkel Reiss’ technische beheersing valt op maar ook de gecontroleerde manier waarop ze haar aria’s een heldere vorm geeft, met rustig uitgezongen melodielijnen en loopjes die muzikaal en natuurlijk aangebracht worden. Een dergelijke muzikale volwassenheid hoort men bijvoorbeeld in de openingsaria ‘Tremo, nell’idol mio’ uit Salieri’s ‘Armida’, waar Reiss vanaf de eerste noten een kalme en zekere indruk maakt. Het karakter van elke aria wordt ten volle uitgespeeld en dat zorgt voor erg memorabele momenten, zoals in de humoristische aria ‘Perdonate, signor mio’ uit Cimarosa’s ‘Il Matrimonio Segreto’, waarin het personage Carolina zingt dat ze geen vreemde talen verstaat en – slecht – Engels en Duits imiteert.
De vroegste aria’s op de cd dateren uit de vroeg-klassieke jaren 1770 en zo is er een duidelijk stijlverschil merkbaar tussen een vroege Mozart-aria als ‘Voi avete un cor fidele’ en een late aria als ‘Chi sa, chi sa qual sia’. Het zijn beide trouwens aria’s die Mozart voor opera’s van derden componeerde: de eerste aria schreef Mozart in 1775 als bijdrage tot de opera ‘Le Nozze di Dorina’ van Baldassare Galuppi terwijl de laatste aria, uit Mozarts laatste jaren, ingepast moest worden in de opera ‘Il burbero di buon core’ van de Spaanse componist Martin y Soler.
Het orkest l’arte del mondo staat Reiss meesterlijk bij, met een begeleiding die kan wedijveren met de uitvoeringen die het Freiburger Barockorchester van Mozarts opera’s maakte. Waar sommige aria’s het orkest zuiver als begeleidingsmachine zien, bevatten een aantal stukken knappe ‘obligato’s’ voor verscheidene instrumenten. Het bekende ‘Deh vieni, non tardar’ uit Mozarts ‘Le Nozze di Figaro’ met zijn concertante partijen voor fluit, hobo en fagot wordt net wat terughoudend gespeeld, zodat het verlangen van dat Susanna in de aria uitdrukt bijna tastbaar wordt. Twee zuiver instrumentale werken staan mee op de cd, in de vorm van de sinfonia’s (ouvertures) tot Cimarosa’s ‘Il Matrimonio Segreto’ en Salieri’s ‘Le Scuola de Gelosi’ en wie de gedrevenheid van het orkest in beide feestelijke stukken hoort, kan het alleen maag jammer vinden dat l’arte del mondo niet wat meer eigen ruimte kreeg op deze plaat.
Het interessante aan de cd als deze is dat bekende hoge sopraanaria’s uit enkele van Mozarts opera’s (de aria’s van Susanna uit ‘Le Nozze di Figaro’ bijvoorbeeld of die van Despina uit ‘Cosi fan Tutte’) in een brede context gesplaatst worden, waar naast minder gezongen concertaria’s van Mozart ook werk van Haydn, Salieri en Cimarosa in past. Het bewijst dat zulke componisten helemaal niet minderwaardig hoefden te zijn – al is Mozart muzikaal origineler dan Salieri en bezit hij meer zin voor het theater dan Haydn. De wondermooie uitvoering, in de eerste plaats bij de soliste maar zeker ook bij het orkest, doet deze muziek alle eer aan en zorgt voor een plaat die nog honderden keren beluisterd mag worden.
