De Amerikaanse avant-gardistische prog-rockers van Thinking Plague omschrijven zichzelf als 'beloved underground favourites'. Is dat een eufemisme voor het feit dat ze al dertig jaar lang aanmodderen zonder noemenswaardig kritisch of commercieel succes? De talloze bezettingswissels doen vermoeden van wel. Dat ze evenwel overtuigd zijn van hun eigen genialiteit, bewijst de officiële website van de band, waar ze zich openlijk beklagen over het feit dat ze niet kunnen leven van de inkomsten van de groep. Een hoogst betreurenswaardig feit dat ze verklaren door “the disappointing state of aesthetic affairs in the world”. Hoe durft iemand geen cd van Thinking Plague in huis te hebben! Spijtig genoeg vormt hun meest recente album ‘Decline and Fall’ geen verantwoording voor deze arrogante waanzin. Allesbehalve zelfs.
Er moet echter opgepast worden met kritiek op dit album. Zo verklaarde gitarist en frontman Mike Johnson dat het hem frustreert wanneer luisteraars met “weinig tot geen kennis over gesofisticeerde muziek” recensies schrijven waarin ze zijn muziek betekenisloze, pretentieuze drab noemen. Hij wordt bij deze aangeraden om niet meer verder te lezen.
Dat complexiteit niet altijd garant staat voor kwaliteit, wil niet zeggen dat luisteraars niet om kunnen gaan met afwijkende elementen in muziek. Het überpopulaire oeuvre van The Beatles zit vol met originele maatwisselingen, terwijl (helaas net overleden) jazzicoon Dave Brubeck ongebruikelijke maatsoorten mainstream heeft gemaakt. De Britse rockband Radiohead domineerde de Amerikaanse hitlijst met de claustrofobische elektronische texturen van ‘Kid A’, terwijl de hedendaagse klassieke componist Krzysztof Penderecki met dissonante symfonische experimenten zijn stempel drukte op de moderne filmmuziek. Kortom: complexiteit kan wel degelijk een groter publiek aanspreken, maar dan moet die complexiteit wel gepaard gaan met de nodige kwaliteit.
Daar wringt nu net het schoentje. De emotionele intensiteit in de muziek van Thinking Plague is compleet onevenredig met de intellectuele inspanning die ze vereist. Met andere woorden is ‘Decline and Fall’ een album dat bewonderd wil worden in plaats van geliefd zijn. Ja, het technische talent van de muzikanten is redelijk indrukwekkend, en ja, het vraagt de nodige compositorische kwaliteiten om dit te maken. Maar is er één melodie blijven hangen? Nee. Heeft de muziek één authentiek gevoel opgewekt? Nee. Dwingt de muziek dus één moment haar bestaansrecht af? Zeker niet.
De opener ‘Malthusian Dances’ voorspelt al niet veel goeds. De opzet is ambitieus: een ingenieus polyritmisch vlechtwerk van stuwende drums en gitaar, overstuurde basgitaar, agressieve piano, enge strijkers, paranoïde harmoniezang en opdringerige klarinet. Maar wie heeft dit in godsnaam gemixt? De drums zijn veel te luid, de klarinet klinkt kurkdroog en het pianospel lijkt wel uit een mishandeld speelgoedkeyboard te komen. Kers op de bedorven taart is echter de zang van Elaine Difalco. Wie bracht haar op het idee om zo te zingen, met de ritmische nuance van een algoritme en de bezieling van een robot? Gimmick of niet, het werkt niet. Resultaat: een groepsgeluid met de kilte van een poolwind en de toegankelijkheid van een middeleeuwse burcht.
Spijtig genoeg zijn de composities even uitgebalanceerd als de sound. Een kleine uitzondering is ‘The Gyre’, een nummer dat enkele herkenbare riffs bevat die het geheel een bescheiden structuur bieden en zo suggereren dat de muziek niet door een computer gecomponeerd is. Dat gaat echter niet op voor nummers zoals ‘I Cannot Fly’ en ‘Sleeper Cell Anthem’: melodieën die de weg kwijt zijn en dan maar doelloos obscure toonladders afgaan. Zelfde verhaal bij de afsluiter ‘Climbing The Mountain’, die aanvankelijk nog doet denken aan de aanstekelijke groove van ‘Kashmir’ van Led Zeppelin, maar snel weer op een doodlopend spoor belandt. Een spoor waar ook enig gevoel voor dynamiek ontbreekt. Er wordt dan wel met laagjes gewerkt, en instrumenten maken dan wel geregeld hun in- en uittrede, maar een pakkende opbouw in intensiteit of volume blijft steeds uit. Conclusie: Thinking Plague heeft een album gemaakt zonder boeiende melodieën, pakkende dynamiek of een aantrekkelijke sound. Ofwel: betekenisloze, pretentieuze drab.
