Wie dacht dat The Decemberists na de steeds meer dramatische albums 'The Crane Wife' en 'Hazards of Love' opnieuw zouden uitpakken met een eigenzinnige interpretatie van het concept rockopera, ziet zijn verwachtingen met 'The King is Dead' de kop ingedrukt.
Hun zesde langspeler klinkt namelijk opvallend ongedwongen en toegankelijk, maar is geen volledige terugkeer naar hun begindagen van vlotte en relatief eenvoudige indierock. Toch lijken de opgewektere nummers meer speelplezier uit te stralen. Ook het achterwege blijven van moeilijk te volgen verhalen uit een fantasiewereld lijkt een indicatie dat frontman Colin Meloy zijn visie op liedjes schrijven wat heeft versoepeld.
Zo laten The Decemberists zich hier graag inspireren door oudere bands. De albumtitel refereert misschien wel aan 'The Queen is Dead' van The Smiths, muzikaal is R.E.M. veel meer aanwezig. Dat komt niet alleen door de bijdrage van R.E.M.-gitarist Peter Buck aan drie nummers, maar ook door het gevoel dat 'Down by the River' zowel qua klank als qua tekst een doorslagje is van het ironisch opgewekte 'The One I Love' van R.E.M..
Naast Bucks inbreng lenen Gillian Welch en haar gitaarpartner Dave Rawlings beiden hun stem aan enkele nummers, wat het americana-karakter van de plaat nog meer naar boven laat komen in nummers als het eenvoudig gearrangeerde 'Rox in the Box' of het uptempo 'All Arise!'. Ook het gebruik van regelmatig opduikende instrumenten als harmonica en banjo zetten dat karakter extra in de verf.
Hoewel 'The King is Dead' vrolijker klinkt dan zijn recente voorgangers, straalt het album geen spontaniteit uit. Daarvoor speelt Meloy nog te graag met taal, zoals bijvoorbeeld in 'Calamity Song', waar een hedendaagse bankier omschreven wordt als 'queen of supply-side bonhomie bone-drab'. Toch is het met een knipoog, want meteen erop volgt 'Know what I mean?'. Een tekst als 'When we die / We will die / With our arms unbound / This is why we fight' uit 'This Is Why We Fight' is wel duidelijk en de kracht en overtuiging waarmee het gezongen wordt, is ook terug te vinden in het instrumentale deel van het nummer, waardoor het een van de beste op het album wordt.
Dat alles maakt van 'The King is Dead' een onderhoudende plaat, waarvan het spel tussen de minder groots opgevatte composities en de verteldrang van Colin Meloy een cruciaal element is. Neem daarbij dat The Decemberists hoorbaar meer plezier hebben in het spelen van hun indierock met folkinvloeden en dan staat de degelijkheid van hun laatste worp niet ter discussie.
