Het nalatenschap van de meest beroemde jazzbassist ooit, Charles Mingus, werd al ettelijke keren onder de loepe genomen en geherinterpreteerd. Dikwijls betrof het feestelijke bigbands die helemaal in de stijl van Mingus zelf zijn composities uit de boxen deden schallen. Niet zo voor Gebhard Ullmann, een rietblazer die inmiddels ruim twintig jaar in het vak staat en geregeld heen en weer reist tussen Berlijn en New York. Hij was niet zozeer geïnteresseerd in de sound van Mingus, noch in diens politieke stellingname als vaak bekritiseerd Afro-Amerikaan. Ullmann benaderde Mingus juist vanuit zijn eigen, probleemloze achtergrond en slaagt er op die manier in om te composities van hun contextuele ballast te ontdoen.
Of dit project "puurder" is dan andere pogingen om Mingus opnieuw tot leven te wekken is moeilijk te zeggen. In ieder geval klinkt deze bewerking eigenzinniger en frisser in de oren. Ullmann heeft gelijk als hij denkt dat wie de pure Mingus wel horen, gewoon moet teruggrijpen naar de originele albums. 'Mingus!' is juist interessant omdat de muzikant in een daglicht wordt geplaatst waarin velen hem nooit eerder gehoord hebben.
Ullmann dook met Tá Lam 11 de studio in, een formatie bestaande uit 10 blazers en een accordeonist. De samenwerking tussen verschillende van deze musici gaat meer dan 10 jaar terug en dit is niet hun eerste album, wat te horen is aan de uitstekende balans binnen de band. Die is tevens instrumentaal mooi verdeeld tussen klarinetten en saxen in alle formaten. Dynamisch ontstaat op die manier een volledig spectrum, terwijl de basissound herkenbaar blijft vanwege de beperkte instrumentatie. Bas en drums zijn de meest opvallende afwezigen en juist het ontbreken van de traditionele ritmesectie laat de muzikanten toe heel vrij te soleren en collectief te improviseren. Ullmann nam verschillende beroemde Mingus-composities als uitgangspunt, die vrij traditioneel worden gespeeld. Langzaam maar zeker ontwikkelen zich daaruit echter verschillende lagen, eerst als een peloton, waaruit zich later solisten losmaken die de overige musici in de gedaante van begeleiders achter zich laten. De improvisaties ontaarden dikwijls in een stijl die niets meer met Mingus te maken heeft, maar eenmaal het collectief log terugvalt op een herkenbaar thema als 'Fables of Faubus', ontstaat een intrigerend contrast dat bij Tá Lam 11 desondanks nergens wringt.
Extreme vrijheid en scheurende improvisaties zijn op 'Mingus!' aan de orde, maar een solide onderlaag en een duidelijke structuur houden het geheel tegelijk overzichtelijk. Tá Lam 11 toont dat poëzie en geweld bij Mingus naast elkaar stonden, niet alleen biografisch, maar ook (en misschien vooral) muzikaal. Door 's mans partituren te abstraheren, maar nog steeds vanuit eenzelfde nieuwsgierigheid en vernieuwingsdrang te benaderen, ontstaat een interessante en ontroerende plaat die geen plaats biedt aan clichés. Precies zoals Mingus zelf herdacht zou willen worden?
