‘Bauhaus Dessau’ van de Duitse pianist Alexander von Schlippenbach is het zoveelste hoofdstuk in de vruchtbare samenwerking met saxofonist Evan Parker en drummer Paul Lovens. Op hun nieuwe plaat creëren deze drie iconen van de Europese avant-garde een onheilspellend smeulende improvisatie die continu voorwaarts gedreven wordt door een fantastisch spelende Evan Parker.
‘Bauhaus 1’ is met zijn dikke veertig minuten de hoofdbrok van de plaat. De improvisatie volgt een haast natuurlijk golvend patroon. Zacht balladeachtige momenten worden ruw onderbroken voor sonische wervelstormen. Het trio maakt moeilijke, bijna hermetische muziek die van de luisteraar inzet verwacht, maar die ook beloont met bloedmooie passages die afgewisseld worden door rauwe, haast tastbare brokken melodie en energie.
De improvisatie begint verkennend met donkere, lyrische jazz waarin de hoekige sprongen en kille arpeggio’s van von Schlippenbach contrasteren met de overwegend warme invalshoek van Parker. Parker, die zich op de plaat enkel van tenorsax bedient, gaat nooit over in klauwend geschreeuw, maar vertaalt zijn uitermate creatieve gedachtestroom met behulp van schurend lyrische zinnen die zich over de giftige pianoslagen van von Schlippenbach vlijen.
Het spel van von Schlippenbach wordt op ‘Bauhaus I’ gekarakteriseerd door zijn donkere, percussieve aanpak. Hij schippert tussen donkere, dissonante blokakkoorden en bloedstollende voicings zonder ooit echt flagrant de atonale kaart te trekken, waardoor het geheel steeds toegankelijk blijft. Zijn fysieke spel maakt veel gebruik van woelige clusters en recalcitrante ritmes.
Cecil Taylor is dan een naam die vlug opduikt, maar von Schlippenbach gebruikt die percussieve invalshoek op een meer lyrische manier dan die van de Amerikaanse freejazzpionier. Bovendien vloeien zijn melodieblokken en complexe motiefjes geleidelijk samen in een lang verhaal waarin hij open luistert naar zijn kompanen.
De Duitser is groots in het gelijktijdig begeleiden van en anticiperen op de melodie. Na een tiental minuten is het zo heerlijk genieten van zijn subtiliteit. Hij geeft saxofonist Parker alle ruimte om zich van zijn meest poëtische kant te laten horen. Terwijl Lovens de motor bijna helemaal uitschakelt en slechts met enkele spaarzame doffe roffels of gekortwiekte cimbaalslagen het verhaal afbakent, houdt Von Schlippenbach zich op de achtergrond en luistert attent. Fijnzinnig strooit hij echo’s van Parkers in het rond of stuurt hij de saxsolo.
Parker zet zijn schrille gedicht in met enkele indringende, aanzwellende multiphonics (meertonige klanken), maar geleidelijk aan introduceert von Schlippenbach meer onderhuidse spanning in Parkers spel met ontwrichtende akkoordenwolken of hoge, vierkante melodieën. Parker grijpt de gelegenheid met volle handen aan en laat zijn karakteristieke staccatobokkensprongen horen: hard, rauw en wervelend. Vorm wordt plots belangrijker dan inhoud.
Ook al zijn de duetmomenten enorm belonend (de duopassage tussen de oerwoudklanken van Lovens’ percussie en het rijke vocabularium van de solerende pianist is geniaal), het interessantst wordt het wanneer het drietal met volle kracht samenspeelt en de ritmes en dialogen zich als junglelianen door elkaar wurmen. Het zijn vooral de donderende groepsaanpak van geluid, textuur en vorm die imponeren, ook al leunt het gevaar van hermetische, onvriendelijke freejazz soms gevaarlijk dicht om de hoek.
Met respectievelijk twaalf en negen minuten kunnen ‘Bauhaus II’ en ‘Bauhaus III’ als dessertjes beschouwd worden. Maar in een perfecte keuken zijn dessertjes geen plaatsvullers, maar afgewerkte pareltjes, kersjes op de taart.
Van de twee stukken, blijft vooral het duale ‘Bauhaus III’ doorgalmen. Von Schlippenbach en Lovens starten met een intiem moment van introspectie. De weemoedige pianoarpeggio’s en de warme cimbaaltapijten maken de weg vrij voor een intens klagende saxofoon. Het tempo blijft laag, de sfeer overpeinzend. In de helft van de improvisatie geeft Evan Parker het startschot voor een laatste uitbarsting waarin opvalt hoe weinig geweld Lovens nodig heeft om een broeierige sfeertje te creëren. Het concert wordt dan in alle rust afgesloten met een laatste romantische ontwikkeling.
Het Von Schlippenbach Trio weet op ‘Bauhaus Dessau’ een voorbeeld van poëtische abstractie neer te zetten die veeleisend mooi is. De drie iconen van de Europese freejazz zijn in topvorm en tonen zich van een haast romantische kant, zonder ooit de zin voor avontuur te verliezen of in herhaling te vallen.
