Sinds haar eerste voorstelling in 1876, is het jaarlijkse zomerfestival in het Beierse Bayreuth een soort van Mekka geworden voor liefhebbers van de opera's van Richard Wagner. Niet alleen Wagners Duitse erfgenamen maar ook componisten zo divers als Debussy of Rachmaninov lieten zich door er door de muziek van Wagner verleiden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat in bijna honderdvijftig jaar het theater van Bayreuth dat Wagner speciaal voor zijn eigen opera's liet bouwen een traditie heeft opgebouwd die nergens ter wereld geëvenaard is. Dit is een live-opname uit 1959 van Wagners vierde opera (en eerste onverdeelde succes) Der Fliegende Holländer uit 1843. Ondanks de ouderdom van de uitvoering en de opname is deze versie, dankzij de sterkte van de interpretatie van dirigent Wolfgang Sawallisch en een goede cast zangers, nog steeds erg overtuigend.
Om bij de mindere kantjes van de cd te beginnen: de ouderdom van deze live-opname toont zich in al te scherpe (koper)blazers en een orkest dat soms erg dof en veraf gaat klinken. Maar dat het orkest schitterend speelt, kan nergens ontkend worden. Bijgeluiden en ongelijkheden, die op zulke oude opnames onmogelijk weggeknipt konden worden, zijn hier nagenoeg afwezig (met uitzondering van Dalands aria 'Mögst du, mein Kind', waar bariton Josef Greindl in een sneller tempo inzet dan dirigent Sawallisch en het orkest, na enkele maten ongelijkheid geen andere keuze ziet dan de zanger snel in te halen). Alleen de koperblazers klinken, zeker in de ouverture en de finale, ronduit schel en onverzorgd. Minder storend is een ongelijkheid in de balans waardoor het orkest af en toe wegzakt ten koste van koor en solisten, die duidelijk primeren in de balans.
Sawallisch dirigeert een sfeervolle uitvoering die van het begin tot het einde organisch en vlot aanvoelt. De ouverture zet in dat opzicht de toon met een vrij snel tempo en weinig oponthoud, zelfs op plekken waar de verleiding groot moet zijn om een bombastische climax op te bouwen. Het is dan ook treffend hoe veel sfeer het orkest kan maken in de luchtige tweede akte of in het trotse openingskoor en de tragische ontknoping van de derde akte.
De casting voor deze productie schetst de verschillende personages goed en kon beroep doen op twee erg sterke hoofdrollen: George London als de Hollander en sopraan Leonie Rysanek als Senta. London zingt accuraat en vrij verstaanbaar al brengt hij niet overal evenveel variatie aan in zijn expressie. Zijn eerste grote monoloog 'Die Frist ist um' zingt hij machtig genoeg maar het 'unheimliche' ervan ontbreekt wat. Hij slaat quasi continu een heroïsche toon aan, wat niet hoeft maar de kwaliteit van zijn uitvoering kan niet twijfel getrokken worden.
Ster van de uitvoering is echter Senta, de geliefde van de Hollander in de gedaante van de Oostenrijkse Leonie Rysanek. Ze bezit een opmerkelijk zuivere, volle dramatische sopraanstem zonder dat zwalpende of de overdreven portamenti die vele oudere opera-opnames kenmerken. Haar hoge noten, bijvoorbeeld in haar grote aria in de tweede akte treft ze zuiver en zelfzeker.
Daland, Senta's vader speelt zijn rol met plechtig ernst, zelfs wanneer hij droomt van de rijkdom die de Hollander hem belooft in ruil voor het uithuwelijken van zijn dochter. Hij beschikt over een stevige diepe basstem en laat zijn laag register graag en vaak sonoor weerklinken. Senta's verloofde Erik, tenor Fritz Uhl zingt niet zo accuraat als de Hollander en klinkt af en toe wat geforceerd maar zet een over het algemeen bevredigende lezing neer. Stuurman Georg Paskuda zingt typerend jong en licht. Vocaal staat hij het minst sterk maar hij schildert wel een mooi portret van kapitein Dalands onervaren scheepsmaat.
Tot slot ook een woordje over het koor, dat zowel mooie momenten kent (het begin van de derde akte bijvoorbeeld) als mindere zoals het veel te ruwe mannenkoor aan het eind van de eerste akte. De vrouwen doen het gelukkig wat beter, met als hoogtepunt het lieftallig uitgevoerde koor 'Summ'und Brumm' waarmee de tweede akte begint. Dit is een oude opname die echter niet alleen opnametechnisch zijn ouderdom goed verbergt maar ook een uitzonderlijk coherente, klassieke lezing van Wagners 'Der Fliegende Holländer' neerzet.
Meer over Richard Wagner
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
