In 2002 werd de Staatsopera van Stuttgart voor de vierde keer in vijf jaar tot Operahuis van het Jaar bekroond door Duitse critici, een eer die dit jaar voor het eerst ook De Munt te beurt is gevallen. Stuttgart stond aan het begin van het nieuwe millennium echter nog hoger aangeschreven, onder meer omdat intendant Klaus Zehelein op twee jaar tijd de volledige 'Ring des Nibelungen' van Richard Wagner had kunnen ensceneren. Het betreft een opera van ruim vijftien uur lang en sommigen beschouwen het ook gewoon als Wagners intrinsiek meest waardevolle creatie. Een integrale op korte tijd is ongewoon, en in geval van de vier ensceneringen in Stuttgart was er een extra merkwaardige factor in het spel. In tegenstelling tot wat de Vlaamse Opera een aantal jaar terug met groot succes deed, met name de hele cyclus aan één regisseur uitbesteden, wilde men in Stuttgart tegen de stroom inzwemmen door vier verschillende regisseurs op de afzonderlijke luiken los te laten. Het resultaat moest een veelzijdiger beeld opleveren van het genie Wagner en tevens verschillende soorten esthetische en inhoudelijke beleving exploreren. Voor 'Das Rheingold', het ruim twee uur durende eerste deel van het cyclus, sprak Zehelein Duitser Joachim Schlömer aan, die ervoor koos het existentiële drama rondom macht en ethiek vorm te geven in een soort 'Godfather'-setting, met Wotan als gevreesde pater familias.
Een enscenering van 'Das Rheingold' vraagt doorgaans veel fantasie en zo mogelijk nog meer financiële middelen. De verschillende bedrijven spelen zich immers af op afzonderlijke locaties, en wie hen in een scènebeeld probeert te vatten, moet sowieso selecteren. Het opzienbarende paleis van Wotan, het Walhalla, krijgt de toeschouwer hier alleen van binnen te zien, als een stijlloos, weinig fraai gotisch verblijf. De oevers van de Rijn situeren zich dan weer rondom een fonteintje, wat alles bij elkaar eveneens een weinig tot de verbeelding sprekende verbeelding is van een van de essenties van Moeder Aarde (Erda). Het wordt erger wanneer Schlömer echter met actietaferelen aan de slag moet: lichten worden zenuwachtig aan- en afgezet, waarmee men ruim vijftig jaar terug allicht het effect van een losbarstende "storm" tussen verschillende personages dacht te kunnen weergeven, maar inmiddels hebben dergelijke zaken aan kracht moeten inboeten, in die zin dat ze gewoon van generlei betekenis zijn. De scène kan ook nergens ontroeren en het onherroepelijk statische, dat nog versterkt wordt door een log gebruik van twee verdiepingen, heeft een bijna slaapverwekkend effect. Een aantal metaforische keuzes worden bovendien te schools in een klassiek kader ingepast, waardoor de onpersoonlijkheid van de regie verder opvalt.
Wie de ogen sluit, krijgt gelukkig een verkwikkende versie van 'Das Rheingold' te horen. Dirigent Lothar Zagrosek ging voor een versie met veel energie, wat gezien zijn orkest waarschijnlijk een verstandige keuze was. Onzuivere inzetten hier en daar en een niet zelfzekere klank in bepaalde koperpassages doen vermoeden dat het individueel solistisch talent van de musici niet kan tippen aan dat van bijvoorbeeld de referentiestandaarden in deze muziek, zoals de studio-opname van Georg Solti met de Wiener ongeveer vijftig jaar geleden. Een massieve orkestklank proberen construeren uit een aantal niet perfecte afzonderlijke gehelen, levert hier toch een mooie slotsom. Zeker ook omdat de zangers er allemaal staan, de meesten geaard in de Duitse traditie met een vanzelfsprekende Wagneriaanse voeling. Weliswaar worden ook de stemmen beperkt door de miezerige regie, die alle mensen op podium dwingt om opzichtig rond te hossen en alle natuurlijke drama zo de das om te doen. Het gevoel bij dit openingsdeel uit de Ring-tetralogie, die EuroArts vorig jaar in een mooie verzamelbox uitbracht, is dus niet bepaald positief. Wie zoekt naar betere alternatieven, kan altijd terug naar Patrice Chéreau (met Boulez) of de meer hedendaagse Kasper Holten (bij Decca).
