Richard Strauss' 'Die Frau ohne Schatten' wordt dor velen beschouwd als zijn grootste opera maar het is ook een werk dat bij uitvoering op het meeste onbegrip kan stuiten. De opera werd tussen 1915 en 1919 gecomponeerd, op een libretto van Hugo von Hofmannsthal. Het sterk symbolisch geladen verhaal, dat opgevat is als een – op het eerste gezicht kinderlijk onschuldig – sprookje, is een allegorie op het huwelijk en de liefde. Deze heruitgave van Deutsche Grammophon is het resultaat van een live-uitvoering in de Staatsoper in Wenen ter gelegenheid van het Richard Strauss jaar in 1964 en markeert tevens Herbert van Karajans afscheidsconcert van de stad, waar hij tot 1970 niet meer zou terugkeren. Von Karajan knipte voor deze uitvoering nogal wat in Strauss' originele score, vooral dan in de tweede akte
Voor deze 'Frau ohne Schatten' werd een indrukwekkende cast zangers verzameld, met grote namen als Lucia Popp, Fritz Wunderlich en Christa Ludwig. Op die manier is deze meer dan veertig jaar oude opname nog altijd heel beluisterbaar en steekt hij vele recentere opnames van Strauss weelderige opera naar de kroon met een uitvoering die toegankelijk en overzichtelijk blijft. Jess Thomas zet als keizer een van de meest overtuigende rollen van de hele cast neer. Hij zingt, ongewoon voor die tijd, met een gecontroleerde, in toom gehouden vibrato en klinkt in elk register soepel en natuurlijk, melodieus en met een gezond gevoel voor lyriek – zij het dan dat hij niet altijd even verstaanbaar is. Wat minder tenoren doen om boven een groot symfonisch orkest uit te komen: namelijk hun stem forceren, hoeft hij nergens te doen. Ook heerlijk om te horen is Lucia Popp als de stem van de valk die de (onheils)boodschap van godheid Keikobad overbrengt. Haar laagte, zo perfect beheerst en steeds warm en open maakt dat zij elke mogelijke nuance aankan. De 'Amme' (Grace Hoffman) daarentegen is een goed voorbeeld van een dramatische sopraan, die de vele sprongen en onvoorspelbare melodiewendingen in haar partij opgewonden uitvoert. Baraks vrouw (Christa Ludwig) hanteert een prachtige parlando stijl in de dialogerende passages, een stijl die melodieus blijft klinken maar heel verstaanbaar is. Walter Berry tot slot, als Barak zelf laat de kalme, beheerste interpretatie van zijn personage rusten op zijn sonore baritonstem.
De prestatie van het orkest is ook een speciale vermelding waard want zij voeren deze Strauss uit op een manier die tegenwoordig volledig in onbruik is geraakt. Met een geladen portamento bij de strijkers en een elegante, haast sensuele klank komt deze 'Frau ohne Schatten' soms erg dicht bij Weense operettemuziek. De balans tussen zangers en orkest en vervolgens tussen strijkers en blazers is echter verre van perfect. Gedeeltelijk omdat dit een live-opname is, verdwijnt het orkest bij momenten net wat teveel zodat de luisteraar de fijnere kantjes van Strauss' orkestratie niet meer kan appreciëren. Bovendien komen de violen (de lagere strijkers veel minder) heel prominent over in verhouding met de blazers. In de scènes met de valk bijvoorbeeld, waar de houtblazers op een bijna magische manier de geluiden van deze vogel uitbeelden, komen vele kleuren die blazers van de Wiener Staatsoper maken niet de orkestbak uit. De orkestrale gedeeltes, de inleiding tot de tenoraria 'Falke, du Wiedergefundener', met zijn prachtige cello- en houtblazersoli of de 'Verwandlungsmusik' in de eerste akte, getuigen dan weer overvloedig van de grootse kwaliteit van de muzikanten van de Staatsoper. Wel indrukwekkend is natuurlijk de manier waarop von Karajan zijn orkest bij elkaar houdt en de zangers uiterst precies gedubbeld worden door de verschillende orkeststemmen.
Deze 'Frau ohne Schatten' laat zich, ondanks zijn leeftijd, nog altijd vlot beluisteren, grotendeels dankzij de in alle opzichten uitstekende prestatie van de zangers en dankzij von Karajans gave voor drama en theater. Waar de klank zelf van de opname door recente cd's overtroffen wordt, is het niet gemakkelijk om deze met zorg gecaste zangers te evenaren.
Meer over Richard Strauss
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
