In 2007 bracht het Duitse ensemble Zeitkratzer twee cd's op de markt, waarvan de transcriptie van Lou Reeds 'Metal Machine Music' uiteraard op de meeste media-aandacht kon rekenen. Toch doet 'Xenakis [A]live' nergens onder voor de gelauwerde tegenhanger. In tegenstelling tot wat de titel laat vermoeden is dit stuk geen arrangement van een of ander elektronisch werk van Iannis Xenakis. 'Xenakis [A]live' is een compositie van Zeitkratzer-leider Reinhold Friedl waarin die probeert de elektronische klankwereld van de Griekse componist over te zetten naar zijn overwegend akoestische ensemble. Overwegend, want in tegenstelling tot 'Metal Machine Music' krijgen elektronische klanken hier wel een plaats in de gedaante van een lage drone en het geluid van een brandende microfoon, een effect dat Friedl leent van Xenakis' 'Concrèt PH'.

Het overgrote deel van de klanken heeft een zuiver akoestische oorsprong. De klassieke instrumenten van Zeitkratzer worden, net als op 'Metal Machine Music' elektronisch versterkt en quasi onherkenbaar samengeperst in een geluid dat door de componist en de geluidsman van dienst gemodelleerd en gekneed wordt. Het resultaat is dan ook geen immobiele muur, maar een elastisch en flexibel fenomeen dat ongewoon rijk, gelaagd en tegelijkertijd compact klinkt. Strijkers klinken als een zoekende transistorradio, zingende sirenen, fluitend vuurwerk of vallende bommen, terwijl de muziek elders de vorm van klaterend water, een opstijgend ruimteschip of een bijtende woestijnwind lijkt aan te nemen. Wanneer de lage, murmelende klanken gecombineerd worden met rammelende percussie insinueert de muziek schijnbaar een ritueel van mediterende monniken. Insinueren, want op geen enkel moment wordt er enige externe referentie expliciet uitgesproken. De indrukken kunnen veranderen van beluistering tot beluistering en eventuele ervaringen zijn dan ook waarschijnlijk eerder het werk van de luisteraar dan van de muziek zelf.

De muziek bestaat uit een lange track van ongeveer vierenvijftig minuten, waarbij grote contrasten zeldzaam zijn. Wel kent het klankbeeld kleine schokken die de kleur en de intensiteit doen omslaan: opklaren of verder diffuus maken. Toch dwingt de muziek onophoudelijk tot luisteren omwille van de continue beweging. De gelaagdheid van het werk en de muzikale actie in de verschillende geledingen zorgt dat er te veel gebeurt om in enkele luisterbeurten te kunnen vatten. De enige grote muzikale schok is te horen op het einde wanneer heel het orkest naar het slot trilt. Plots valt alles stil buiten enkele eenzame en lichte klanken die de luisteraar – even overweldigd door deze plotse soberheid als door de auditieve overload ervoor – naar het einde voeren.

De muzikale stortvloed van 'Xenakis [A]live' is op dvd te horen bij een schitterende film van Lillevan (Rechenzentrum). Net als de muziek blijven zijn beelden doorgaans abstract. Met een voorkeur voor geel, rood en de verschillende schakeringen er tussen roept hij beelden op van gloeiende staven, brandende trappen, bloedheet Saharazand, slagregens, brutaal gekraste gravures, vulkaanuitbarstingen of apocalyptische visoenen van instortende steden. Vaag is er een menselijk gelaat of een racende auto te zien, maar net als Friedl laat Lillevan heel wat over aan de kijker/luisteraar. Als die bereid is actief mee te gaan in dit verhaal staat 'Xenakis [A]live' garant voor een verpletterende audiovisuele ervaring.

Meer over Reinhold Friedl

Verder bij Kwadratuur
Interessante links
Agenda
Concertagenda
  • Geen concerten gevonden.