Rafael Toral vond dat het hoog tijd was voor iets nieuws na tien jaar succesvol timmeren aan de weg in het elektronische milieu van ambient en drones. In 2000 verscheen zijn zelfverklaarde hoogtepunt 'Violence of Discovery and Calm of Acceptance', maar door de volgende releases heen bekroop hem het gevoel dat hij moest blijven bijleren op muzikaal vlak. Ervaring met elektronica gecombineerd met instrumenten en improvisatie had hij al volop, maar hoe de energie en onverwachte meevallers van een live-optreden boordevol improvisatie naar een studio, een cd te brengen?
Rafael Toral dacht diep na en ging te rade bij de jazz. Het werd geen zoveelste flauwe combinatie, maar een compositorische en muziekfilosofische overkoepeling van elektronica door jazz. 'Space' werd geconstrueerd met eerder opgenomen geluid (live, studio of repetitie)van Rafael met zijn gitaar, Theremins en zelfgemaakte elektronica, een trompetist, een trombonespeler en een celliste. Achteraf werden stukjes en/of laagjes van deze solo- of duo-optredens zonder enige verdere modificatie (!) tot drie lange nummers in elkaar gevlochten: 'Space'. Tot zover de mooie theorie van het Portugese wonderkind. (Als je vijf jaar na je start als elektronisch componist al bevriend bent met Jim 'O Rourke en Sonic Youth, mag je wonderkind genoemd worden.) Hoe klinkt dit nu? Het klankenpalet doet wat nostalgisch aan met de ondertussen legio geworden oude science-fictiongeluiden uit de oude doos. Niet voor niets dat Toral toegeeft hevig beïnvloed te zijn daar 'Forbidden Planet' uit 1956, de eerste film met een volledig elektronische soundtrack. Bij Rafael Toral stijgen de UFO's echter niet netjes op, vliegen ze met horten en stoten en schieten de buitenaardse wezens er serieus naast. Of zo klinkt het toch als je de auditieve vergelijking doortrekt. Vooral in het laatste nummer gaat het er hectisch aan toe. De afzonderlijke lagen zijn makkelijk te verteren: een zacht elektrisch pianootje, glockenspiel, zweverige ruis, een elektronisch vervormde cello die op vogelgekwetter lijkt, enz. In 'III', zo heet het nummer, worden ze echter allemaal in de orkestbak gegooid gedurende de eerste twee minuten om daar een minutenlang improvisatierobbertje uit te vechten. Rafael Toral houdt hier en daar nog wat touwtjes in handen om er voor te zorgen dat het niet te losgeslagen wordt. Ook dunt hij het instrumentarium steeds verder uit in de tweede helft van het 18-minuten durende 'III' om te eindigen bij gekraak en muisstille ruis. Dezelfde half losbandige sfeer gaat ook uit van het eerste nummer: 'I', maar met meer afgelijnde en beter te onderscheiden solo's. Makkelijker te verteren dus en zo is er plaats voor uiterste verbazing over de verbluffende metamorfoses binnenin en de overgangen tussen de verschillende lagen. Zo kan af en toe wel eens een schriel gitaargefriemel onderscheiden worden, maar door geleidelijke manipulatie zinkt deze stem weg naar de ruisende onderlaag van het nummer, waarna het geruis aanzwelt en overgaat in een getik, waarna... Ondertussen zijn vier andere geluiden hetzelfde aan het doen. Het tweede nummer, inderdaad 'II', springt uit de improvisatorische band met vier onderdelen (IIa, IIb, IIc en IId) die duidelijk veel strakker geregisseerd zijn. Van de trage, atonale improvisatie op wat het thema van de Adam's Family lijkt over het hyperkinetische, schrille gesoleer in 'IIb' koem ze in IIc zowaar aan bij een ritmische, hier en daar even ontspoorde, tapdans van gongklanken.
Verschrikkelijk interessant allemaal en een grote pluim voor Torals 'Space'-project en het voorafgaande denkwerk. Zijn cocktail van jazz en elektronica kan gerust doorgaan als de strafste aller tijden, maar velen zullen toch liever een glaasje wijn of bier verkiezen boven dit behoorlijk hermetische spul. De trouwe schare daar gelaten.
Meer over Rafael Toral
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
