‘Strange Unsion’ uit 2008 is de vijfde en voorlopig laatste release van bassist Mark Helias’ trio Open Loose. Het is dus al bijna drie jaar wachten op een opvolger, maar of Helias en zijn collega’s Tom Rainey (drums) en Tony Malaby (tenorsax) zich daardoor gaan laten opjagen, is nog maar de vraag. Nu de bassist zijn platen op zijn eigen label uitbrengt heeft hij de handen vrij en bovendien spelen hier drie muzikanten die niets meer te bewijzen hebben. Wat zouden ze zich laten opjagen?
In vergelijking met voorganger ‘Atomic Clock’ klinkt ‘Strange Unison’ minder “vrij”, wat niet wil zeggen dat de muziek opgesloten zit. De muziek leeft en beweegt binnen een kader van thema’s, harmonieën en duidelijke ritmes die geen beperkende functie hebben, maar eerder als vertrekpunt dienen. Het trio hangt natuurlijk aaneen zonder dat er sprake is van een dwingend corset en iedereen kan individueel zijn eigen weg gaan binnen de grenzen van het geheel. Energie en creativiteit kunnen heel spontaan komen, waardoor de groepsound erg open blijft.
Hoe het trio in elkaar past, is goed te horen in ‘’Illustrate’, waar het van de ene situatie in de andere belandt: van een funky vibe via hoekige ritmes naar vrij samenspel en latin. Schijnbaar zonder cues en markeringspunten vinden de drie elkaar om gezamenlijk de soms snel opeenvolgende muzikale bochten te nemen.
De vanzelfsprekendheid van het samenspel, klinkt ook door bij de muzikanten individueel. Malaby kiest als vanouds voor grotendeels melodische lijnen die echter geen standaardontwikkeling volgen. Door het niet rechtdoor trekken naar een climax enerzijds en het perfect integreren van overblazen en andere effecten anderzijds, plooien zijn solo’s op een heel eigen manier open: niet interessant voor wie naar spektakel zoekt, maar die zit bij Open Loose sowieso aan het verkeerde adres. Bovendien klinkt hij weer mooi lichtvoetig als iemand die alles aankan, maar het niet zonodig moet demonstreren. Als hij dan toch even wat bijschakelt, geeft dat in ‘Sonic Rights’ een geweldig (maar niet gewelddadig) effect, waarvoor hij de hulp krijgt van een energiek drummende Rainey. Meer dan op de vorige plaat is hij hier in grooves te horen, al zet hij de herkenbare ritmes keer op keer naar zijn hand. Toch dringt hij zich nergens aan zijn collega’s op: daarvoor krijgt hij van hen al ruimte genoeg, waardoor hij zijn eigen weg kan gaan, zoals te horen is de ballad ‘Blue Light Down the Line’.
Tussen Rainey en Malaby staan de beweeglijke baslijnen van componist en bandleider Mark Helias. Zonder echt virtuoos uit te pakken, laat hij horen dat hij zich niet stoort aan de “beperkingen” die doorgaans aan baspartijen hangen. Hij fraseert onafhankelijk van zijn kompanen, waardoor hij echt een zelfstandig en vrij kan bewegen en zo een ingrijpende rol kan vervullen in het trioverband. Open Loose is dan ook een echt en een hecht trio, halverwege “klassieke” jazz en vrije muziek. Misschien niet meteen de meest comfortabele positie voor een muzikant, maar in dit geval wel een garantie op muziek die tegelijkertijd spannend en toegankelijk is.
