Het oude-muziek ensemble Le Poème Harmonique nam doorheen haar twaalfjarige bestaan grotendeels ongekende muziek op en dat was een bewuste beslissing, om niet steeds opnieuw met gekende barok- en renaissancerepertoire geconfronteerd worden. Aan de muziek van Monteverdi kon artistiek leider Vincent Dumestre toch niet weerstaan en het resultaat is deze cd, die de titel ‘Combattimenti!’, (‘gevechten’) draagt. Een titel die Monteverdi, met zijn meesterlijke beheersing van affect en dialoog in de muziek als geen ander kan invullen.
Die ‘Combattimenti’ mogen letterlijk genomen worden in Monteverdi’s ‘Combattimento di Tancredi e Clorinda’, een ‘drama per musica’ naar het gedicht ‘Gerusalemme Liberata’ van Torquato Tasso. Het gevecht, tussen de kruisvaarder Tancredi en zijn als ridder vermomde Moorse geliefde eindigt tragisch maar voorziet Monteverdi van genoeg gelegenheid om aan klankschildering te doen, van een nabootsing van hoefgetrappel in de begeleiding tot de uitputting van beide krijgers en de gewelddadige dood van Clorinda. Een operascene is dit werk niet want daarvoor is de rol van de verteller uit Tasso’s gedicht te prominent aanwezig.
Van Monteverdi staan twee andere werken op deze uitgave, namelijk het madrigaal ‘Hor che’l Cien e la Terra’ en de ‘Lamento della Nimfa’, die beiden net als het ‘Combattimento’ uit Monteverdi’s achtste boek met madrigalen komen. Het zijn tamelijk bekende werken vanwege de vernieuwende manier waarop Monteverdi de inhoud van de tekst uitbeeldt in de begeleiding. De muziek is dan ook in de eerste plek een werktuig om de emoties van de tekst toe te lichten en een levendige dialoog tussen zangers en instrumentalisten is er het gevolg van.
Het energieke van Monteverdi’s muziek wordt niet weggestoken en ritmische passages in ‘Combattimento di Tancredi e Clorinda’ laten een scherpe, agressieve kant van de continuo-instrumenten horen. De laatste stanza van het laatste deeltje uit Monteverdi’s ‘Hor che’l Ciel’, dat de oorlog oproept als metafoor voor de innerlijke beroering van de zanger, toont Monteverdi op zijn meest inventief, met krachtige frases in een begeleiding die levendig de beelden van Petrarca’s tekst illustreert.
De zangers, in de eerste plaats bariton Marc Mauillon, tenor Jan Van Elsacker en mezzo Isabelle Druet in ‘Il Combattimento di Tancredi e Clorinda’ zijn vloeiend in het Italiaans. Dat is een stevige vereiste, zowel bij Monteverdi als in het werk van Monteverdi’s tijdgenoot Marco Marazzoli (1606-1662). De snelheid waarmee Jan Van Elsacker bij Marazzoli zijn tekst articuleert, doet denken aan de levendigste momenten in buffa-opera’s van Rossini. De vlotheid waarmee de zangers, lang niet allemaal Italianen, de taal van Monteverdi en Marazzoli spreken, is een erg aangename verrassing – wie naar deze plaat luistert zonder de zangers te kennen, vermoedt dat het allemaal Italianen pur sang zijn.
Het vocale tremolo effect dat Monterdi in zijn madrigalen als een van de eersten gebruikt is een bijna maniëristische uitbeelding van woede. Het is typerend is voor de vroege Italiaanse barok waarbij een zanger een aangehouden snel eventjes herhaalt. Het effect overheerst echter nooit en dat is niet zo slecht wat die tremolo is voor moderne oren niet altijd zo aangenaam om te beluisteren.
Als Monteverdi’s werken al dialogerend zijn opgevat, dan is ‘La Fiera di Farfa’ van Marco Marazzoli dat nog veel meer. Het werkje, naar een liefdesverhaal van Boccaccio heeft de eer een van de eerste ‘commedia per musica’ te zijn. Het burleske aspect spreekt uit de satirische manier waarop de laatste maten Monteverdi’s muziek voor ‘Il Combattimento di Tancredi e Clorina’ parafraseren maar nog veel meer uit de manier waarop Marazolli soms de fijne regels van de compositiekunst regelrecht naast zich neer legt. Het werk opent met alle negen zangers die door elkaar praten, roepen, fluisteren in een imitatie van een Italiaanse marktplaats. ‘La Fiera di Farfa’ bevat lange passages waarop de muziek sterk ondergeschikt is aan de tekst en die dan half geïmproviseerde dialoog bevatten, eenvoudigweg boven een reeks lang aangehouden akkoorden. Figuren uit de commedia dell’arte kunnen in een burleske als deze niet ontbreken, net als andere clowneske personages als een slissende marktkramer, gespeeld door tenor Olivier Martin Salvan die hoorbaar plezier beleeft aan zijn rol. Om zijn volledige effect te appreciëren, zou men ‘La Fiera di Farfa’ in levende lijve moeten kunnen zien. Op deze opname blijft de komedie levendig genoeg klinken maar zonder de acteerprestaties die een live-uitvoering de moeite waard maken. Monteverdi’s madrigalen zijn echter puike werken (vooral het melancholische ‘Lamento della Ninfa’, uit het achtste boek madrigalen maakt veel indruk) en mogen zonder meer tot hun recht komen in de capabele uitvoering van Le Poème Harmonique.
