Hoe komt het dat een gevierde componist als Giacomo Meyerbeer (1791-1864), die in zijn tijd als de belangrijkste componisten ter wereld werd beschouwd, in de eenentwintigste eeuw nagenoeg vergeten is door het grote operapubliek? Richard Wagners muziek, die Meyerbeers 'Grand Opera' in de schaduw stelde en zelfs gewoonweg irrelevant maakte zal er wel wat mee te maken hebben, net als Wagners venijnige antisemitische aanvallen op Meyerbeers persoon. Het is echter een verlies voor operaliefhebbers dat bijvoorbeeld een opera als 'Il Crociato in Egitto' uit 1824, bijna tweehonderd jaar lang niet uitgevoerd werd en hier pas voor de eerste keer opnieuw voorgesteld wordt, in een live-opname in het Venetiaanse 'La Fenice' theater.
Meyerbeer werd geboren als Jakob Beer uit een Berlijnse Joodse familie maar Italianiseerde zijn naam al snel, uit respect voor de Italiaanse (opera)muziek. Het is dan ook geen wonder dat 'Il Crociato' alle sporen van de beste Italiaanse bel canto in zich draagt. En meer zelfs: de opera is wat langer dan gewoonlijk en veel grandiozer opgezet, met grootse koren en magnifiek veel figuranten. Maar vooral de orkestratie is kleurrijker. Waar in veel opera's van Bellini het orkest slechts dient op zangers te begeleiden, schrijft Meyerbeer prachtige symfonische muziek in de vorm van ouvertures, interludes en naspelen. ‘Il Crociato’ zelf is een complex verhaal over rivaliteit en bedrog aan het Egyptische hof van sultan Aladino tussen een groep Christelijke ridders en Aladinos eigen hofhouding.
Dat maakt het orkest wat belangrijker dan gewoonlijk in Italiaanse opera en het orkest van het theater La Fenice kwijt zich uitstekend van haar taak: men hoeft maar te luisteren naar de kalme sfeerschepping in de ouverture. Meyerbeer schrijft in dit opzicht klassieker maar zeker even vlotjes voor zijn orkestinstrumenten als zijn rivaal Richard Wagner. De blazers krijgen heel wat solistische momenten voorgeschoteld en in deze live-uitvoering haalt dirigent Emmanuel Villaume een bewonderenswaardig sfeervolle 'piano' dynamiek uit het orkest.
Wat 'Il Crociato in Egitto' uniek maakt, is dat het de laatste opera ooit was die voor castraat gecomponeerd werd. De rol van de held van het verhaal, van de Christelijke ridder Armando d'Orville wordt hier gezongen door de mannelijke sopraan Michael Maniaci. En het is beslist apart om zijn stemgeluid te horen dat subtiel verschilt van dat van een countertenor en bovendien veel grootser en operatischer uit de hoek kan komen. Bovendien slaagt Maniaci erin om veel nuance te maken en zijn tekst verstaanbaar te houden, in tegenstelling tot sommige andere zangers, die zich concentreren op lyriek en (vooral) klankvolume.
Zijn tegenspeelster is sopraan Patrizia Ciofi, waarin hij een melodieuze en verfijnde sultansdochter Palmira vindt. Haar zuiver stemgeluid mengt prachtig in duet met mezzo Laura Polverelli ondanks diens zwaardere stemkleur. Ze beheerst een breed en expressief palet en kan een sterk punt maken van haar klagende zanglijnen aan het eind van de eerste akte.
De rol van Felicia, Armando's oorspronkelijke geliefde wordt vertolkt door mezzo Laura Polverelli, die haar rol zingt met een vrij zware stem, typerend voor een alt. Dat wil zeggen dat ze een zwalpende vibrato gebruikt om volume te maken. Dat klinkt typisch operatisch en mag best bij vele operaliefhebbers aanslaan. Maar het zorgt er ook voor dat op luide passages of bij grote sprongen haar zang zijn gratie verliest. Haar meer expressieve en vooral meer genuanceerde manier van zingen wanneer ze slechts licht door het orkest begeleidt wordt, doet het echter stukken beter.
De rol van sultan Aladino wordt gespeeld door Marco Vinco, een bas. Hij voorziet zijn rol van nobelheid en speelt een waardige, onbuigzame sultan. Zijn combinatie van een welluidend maar trefzeker laag register zorgt voor een overtuigende lezing.
‘Il Crociato in Egitto’ is een ontdekking die bij vele operaliefhebbers kan aanslaan. Meyerbeer combineert de toegankelijke lyriek van Italiaanse bel canto met een muzikaal-dramatisch concept en een geraffineerde orkestratie die zijn tijd ver vooruit is. Naxos levert nooit een libretto af bij haar uitgaven, dat is een minpunt maar de zangers en orkestleden van deze productie zorgen voor een uiterst capabele en muzikale uitvoering die elk grandioze aspect van deze opera doet schitteren!
Meer over G. Meyerbeer
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
