Het Haydn-jaar 2009, de tweehonderdste verjaardag van Joseph Haydns dood, gaf aanleiding tot een samenwerking tussen het Zweedse label BIS records en de Haydn sinfonietta Wien, die zich tot taak stelden enkele van Haydns minder gekende orkestwerken uit te geven. Deze cd met ouvertures is een goed voorbeeld van zulke onbekende composities. Mozarts opera's hebben namelijk die van tijdgenoot Haydn wat in de schaduw gesteld. Veertien Italiaanse opera's en een Duits singspiel bleven van hem bewaard en het is voornamelijk uit die werken dat de huidige uitgave haar muziek haalt.
Haydns ouvertures omspannen zowat zijn hele artistieke carrière, van de ouverture tot zijn eerste bewaard gebleven opera 'Lo Speziale' uit 1768 tot de inleidingen bij het oratorium 'Die Jahreszeiten' dat aan het begin van de negentiende eeuw geschreven werd. Soms herbruikte Haydn muziek die hij voor symfonieën gecomponeerd had zoals in de ouvertures tot 'Der Götterrath' en 'La Fedelta Premiata'. Die laatste ouverture vormt het slot van de 73ste symfonie die toepasselijk 'La Chasse' als bijnaam kreeg. Het orkest mag zich dan ook uitleven op allerlei jachtmotieven die zo realistisch mogelijk, dat wil zeggen, behoorlijk ruw, luid en vals uitgevoerd worden.
Qua karakter zijn vele werken op deze dubbel-cd gelijkaardig en daarmee wordt ook het belangrijkste minpuntje ervan aangestipt: elke ouverture is een inleiding tot iets anders, volgt min of meer hetzelfde patroon, maakt gebruik van dezelfde toonaard (Bes, C of D majeur veelal) en opent afwisselend statig en snel en virtuoos. Dat maakt een integrale beluistering na vier of vijf ouvertures wat eentonig, zeker omdat de ouvertures bijna helemaal puur chronologisch gepresenteerd worden. Gelukkig is er de vlotte interpretatie van de muzikanten, waarbij de strijkers de virtuoze trekken die Haydn voorschrijft razendsnel en vlotjes uit hun instrument halen. De Haydn sinfonietta Wien speelt op historische instrumenten maar dat is zeker bij de strijkers, die warm en glad blijven klinken niet echt opvallend. Het is echter steeds aangenaam om de hoorns wat scherper en de hobo's wat zwaarder te horen klinken of een pianoforte op te merken die de ouverture tot 'Orfeo ed Euridice' mee gestalte geeft.
Het lijkt zelfs wat alsof dirigent Manfred Huss zich zo laat meeslepen door het vinnige karakter van de opera ouvertures, dat de inleiding tot 'Die sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze', toch wel een werk van een totaal ander genre, bijna in dezelfde lichtvoetige trant uitgevoerd wordt. Met de tweede cd komt men aan bij Haydns grootste, latere werken en die sluit af met de ouverture tot 'Die Schöpfung', Haydns opmerkelijke 'voorstelling van de chaos' in de bijbelse oertijd voor God de wereld gestalte gaf. Opmerkelijk want Haydns chromatische fantasie vermijdt een vaste toonaard tot helemaal aan het eind van de inleiding. De introductie tot 'de Herfst' en 'de Winter', de twee laatste delen uit Haydns laatste oratorium 'Die Jahreszeiten' werden opgenomen in hun originele versies, gebruik makend van Haydns oorspronkelijke directiepartituur, die qua instrumentatie en articulatie lichtjes verschilt van de uitgegeven en doorgaans gebruikte versie. Het verschil is met beste hoorbaar in het desolate 'de Winter', waar de blazers wat prominenter figureren.
Dit is een knappe cd met heerlijk levendige uitvoeringen, zij het dan eentje die vanwege het repertoire wat draagkracht verliest want een verzameling ouvertures is sowieso redelijk artificieel als er geen opera, drama of oratorium op volgt. Maar wie van Haydns muziek houdt kan niet teleurgesteld zijn met deze weinig gespeelde muziek.
Meer over Joseph Haydn
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
