De titel 'Haydn in London' van dit plaatje, waarop kamermuziek met dwarsfluit van Haydn voorgesteld wordt, slaat eigenlijk voornamelijk op één enkel werk, namelijk een arrangement van Haydns populaire 'verrassings' symfonie, een werk dat hij in 1792 op uitnodiging van de Londense impresario Johann Peter Salomon componeerde. In een muziekwereld van de late achttiende eeuw, die gedomineerd werd door amateurmuzikanten en muziekliefhebbers uit gegoede burgerfamilies en een sterke traditie van binnen de huiskamer te musiceren, volgde al snel een bewerking van de symfonie voor traverso, viool, cello en pianoforte. Het moet met dezelfde commerciële doeleinden in gedachte zijn geweest dat Haydn enkele jaren voordien zijn drie trios Hob. XV:15 tot 17 had geschreven. De trios bestaan evengoed in een versie waarin de fluit door viool vervangen wordt maar Haydn realiseerde zich maar al te goed dat de traverso een geliefd instrument was bij vele amateurmuzikanten en dat mits enkele kleine aanpassingen zijn drie trio's met traverso een aanzienlijk grotere verspreiding konden kennen.
De drie trio's voor traverso, cello en pianoforte behoren, hoewel niet overdreven bekend zijn tot Haydns meer inventievere composities. Stilistisch sluiten ze uiteraard naadloos aan bij de ontspannen verwachtingen van Haydns publiek maar Haydn toont een harmonische inventie en een quasi onuitputtelijke rijkdom aan melodieën en leuke vondsten die weinig van zijn tijdgenoten hem zouden nadoen. Uit de symfonie is het langzame deel overbekend met zijn eenvoudige hoofdmelodie die onverwachts doorbroken wordt door een scherp, luid accent – vandaar de bijnaam trouwens. Het eerste deel is echter een polyfoon meesterwerkje en het spreekt in het voordeel van arrangeur Ludwig Wenceslaus Lachnith dat dit deeltje ook in kwartetbezetting niets van zijn vaart en energie verliest. Het menuet van de symfonie werd overigens achterwege gelaten.
La Gaia Scienza is een Italiaans ensemble dat deze Haydn stijlvol en elegant vorm geeft. De klank van de authentieke instrumenten (een kopie van een laat achttiende-eeuwse fortepiano en een traverso uit ruwweg dezelfde periode) komt mooi tot zijn recht, zonder dat de luisteraar zich hoeft te storen aan een al te hoorbare mechaniek van de fortepiano bijvoorbeeld: de hele cd bezit een warme, comfortabele samenklank. Een houten traverso bezit natuurlijk een ander klankbeeld dan een modern instrument en hoewel dat voor dit soort muziek beslist een unieke, intieme sfeer oproept, hoort men hoe fluitist Marco Brolli op enkele zeldzame plaatsen toch net ietsje teveel lucht op zijn klank bezit. De pianoforte klinkt dan weer prachtig, met een opvallend verschillend karakter in elke tessituur en een lichtjes houten, mechanisch karakter dat hoorbaar is maar die nooit storend op de voorgrond treedt. Bovendien begeleidt pianiste Federica Valli met erg veel smaak en fraseren de muzikanten deze muziek met zorg en veel stijlbesef.
En zo zorgt het Haydn-jaar 2009 voor een cd'tje met vier weinig bekende maar uiterst boeiende werken van Haydn. Dat de symfonie nog nooit op cd werd gezet, zoals de muzikanten beweren, is onjuist: het Vlaamse ensemble Arco Baleno nam de 'verrassings'symfonie al eerder op (Etcetera 1323) maar dat doet geen afbreuk aan deze mooie uitvoering, vol gratie, humor en elegantie.
Meer over Joseph Haydn
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
