Het was Arnold Schönberg, een tijdlang de leraar van John Cage, die zijn leerling “an inventor of genius” noemde. Cage heeft de muziek inderdaad als een materiaal iets durven benaderen en haar dus als uitvinder onderzocht: hij was met pertinente zekerheid niet de zoveelste in de rij om een element toe te voegen aan de muziektheorie, maar hij stelde haar radicaal in vraag, negeerde haar, maakte haar zelfs quasi onmogelijk of ontoegankelijk voor generaties componisten die na hem kwamen. De ‘Sonatas & Interludes’, een cyclus die Cage na een tweetal jaar in 1948 voltooide, is een van de stukken waaruit blijkt dat Schönberg het niet helemaal bij het verkeerde eind had – toch niet wanneer hij de positieve kanten van Cage’s talent belichtte. Voor de reeks pianowerken, die eigenlijk als een geheel moeten worden beschouwd, moet men steeds op een andere manier aan het klavier sleutelen. Vijzen, bouten, noten, plastic en rubber: hoe banaler het materiaal, hoe liever Cage wou dat men het in een vleugel aanbracht om dat instrument vervolgens de meest bizarre klanken te ontlokken. Niet toevallig noemde Reinbert de Leeuw dit stuk in een recent artikel een van de meest frustrerende om ergens uit te voeren, want met elke verplaatsing moeten de elementen weer urenlang exact in het klavier worden gepast, om nog maar te zwijgen van de akoestische vereisten van een zaal, die de interpreet kunnen dwingen om zelf met materialen te beginnen goochelen om het effect dat Cage (vermoedelijk) voor ogen had, live te creëren.
Zijn de ‘Sonatas & Interludes’ eigenlijk wel werken die op cd kunnen verschijnen? Heeft Cage de prepared piano niet, op zijn minst gedeeltelijk, willen aanwenden als theatraal medium, waarbij hij het instrument als het ware tot museumstuk verhief? In dat geval kunnen de sonates en interludes nooit volledig overkomen op een schijfje zonder beeld. Weliswaar laat een auditieve (blinde) ervaring natuurlijk toe om het werk echt als klankexperiment te gaan beschouwen. Ook dat is interessant, want Cage verlaat de puur harmonische benadering van muziek, door die onderhevig te maken aan wijzigingen die in principe nooit precies kunnen gereproduceerd worden. De notatie die van deze stukken is overgebleven, kan dus nooit tot een volstrekt authentieke opvoering leiden, tenzij men Cage’s piano zou kunnen gebruiken die hij zelf gebruikte tijdens het componeren. Uitvoerder Cédric Pescia koos echter voor zijn eigen Steinway B, terwijl musicologisch onderzoek uitwees dat de componist zelf een Steinway O voor ogen zou gehad hebben. Dat is uiteraard geen onoverkomelijk probleem, maar het doet de vraag rijzen wat een pianist eigenlijk speelt wanneer hij een partituur van de sonates en interludes krijgt voorgeschoteld. Deze werken, die als het ware een studie zijn naar onbekende timbres, zijn quasi per definitie non-authentiek. Dat ze al ongeveer dertig keer zijn opgenomen, betekent echter dat een hele reeks musici deze cyclus, die in zijn totaliteit overigens elke 19e-eeuwse sonate in lengte overtreft, mateloos fascineren.
Pescia verklaart niet eindeloos te hebben gezocht naar het klankidioom dat Cage in de partituur heeft willen vastleggen. Waar hij dat nodig acht, durft hij zelfs aanpassingen te doen (zoals een zakdoek over een snaar leggen), kwestie van de balans tussen de verschillende aangeslagen snaren in evenwicht te houden. Zijn spontane, persoonlijke manier van omgaan met dit stuk maakt een ongeforceerde opname mogelijk. Pescia, die eerder Bach, Schumann, Debussy en Messiaen opnam, verzandt niet in mathematisch of puur technisch gebrabbel: hij probeert muziek te maken en zijn prepared piano klinkt doorheen de set soms verbazingwekkend lucide. Helaas doet Aeons uitgave echter onvolledig aan: waarom geen beeldmateriaal of extra informatie bijvoegen aangaande de precieze materialen die de uitvoerder hanteerde? Waarom ook geen inzicht bieden in de manier waarop Cage zijn stukken heeft genoteerd? Of misschien had Pescia zelf nog iets te zeggen over de reden van zijn opname? Natuurlijk wordt met elk woord of elke foto de mythe van de muziek minder groot, maar de luisteraar heeft bij deze cd teveel het gevoel in het ongewisse gelaten te worden. Een handvat dat het publiek kan gebruiken om Cage’s klankwereld te betreden, is immers noodzakelijk om ook maar enig genoegen aan deze muziek te beleven.
