Wat het intrappen van open deuren betreft, valt zeggen dat John Cage één van de invloedrijkste componisten van de vorige eeuw is, moeilijk te overtreffen. Zijn pogingen om de vraag 'wat is muziek?' te beantwoorden (zowel qua vorm en opzet met o.a. het toevalselement dat vaak aanwezig is in zijn muziek, als de concrete invulling met het aanvaarden van alle geluid en zeker ook stilte als muzikaal materiaal) laten nog steeds diepe sporen na in alle geledingen van de muziek. De 'Number Pieces' die hij in de laatste zes jaar van zijn leven schreef, waren dan ook niet enkel een nieuwe poging om die vraag te beantwoorden, maar ook een manier om snel en gemakkelijk aan de vele aanvragen voor nieuwe composities te kunnen voldoen.
Niet alleen de titel, maar ook de opbouw van de 'Number Pieces' zijn gebaseerd op getallen. Zo is bijvoorbeeld 'Four3' voor vier spelers die elk vier instructies krijgen. Die instructies bestaan in elk van de 'Number Pieces' uit tijdsintervallen waarbinnen een bepaalde handeling of bepaalde handelingen moeten starten en stoppen. In dit basisconcept komt duidelijk het spelen met toeval naar boven. De muzikanten krijgen vrijheid omdat de componist zijn werk uit handen geeft, maar die vrijheid wordt door de tijdsintervallen toch aan banden gelegd.
Deze algemene aanpak levert toch composities met elk een eigen karakter op. In 'Thirteen' kiezen dertien traditioneel bespeelde instrumenten onafhankelijk van elkaar, maar binnen de door Cage aangegeven grenzen, wanneer ze hun noten plaatsen. De samenklanken die zo ontstaan zijn vaak onaards mooi maar missen elke richting. De veranderingen worden niet gedreven door wat er gebeurt, ze zijn louter toevallig. Zo ontstaat een klanklandschap waarbij elk moment op zich zijn bestaansrecht heeft, maar waarbij tussen twee willekeurige momenten helemaal geen verband is. Indringend en meditatief lijkt een passende omschrijving.
'Four6' is "for any way of producing sounds". De heren en dames van The Barton Workshop kiezen ervoor om deze geluiden op een minder traditionele manier uit hun instrumenten te halen en zorgen zo voor een heel andere sfeer dan in 'Thirteen'. De wind waait gierend door de fluit, de strijkers krassen stevig en een hoge sinustoon teistert stiekem de trommelvliezen. Niet alleen de andere geluiden zorgen voor een verschillende sfeer, er is ook meer ruimte voor stilte zodat 'Four6' ondanks zijn luidere passages veel desolater klinkt dan zijn voorganger. Dat desolate zit ook in 'Four3', waar stilte, regenbuizen, hoge sinustonen en lukraak gekozen fragmenten uit 'Vexations' van Erik Satie het muzikaal materiaal uitmaken.
Intrigerende muziek, maar enkel voor wie samenhang, mooie melodieën en andere muzikale geneugten even kan laten voor wat ze zijn en rustig de tijd wil nemen om zijn gedachten te verliezen in deze klankenwereld.
Meer over John Cage
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
