Van de drie founding fathers van het improvisatiegezelschap ICP (Instant Composers Pool), staan er met pianist Misha Mengelberg en drummer Han Bennink meer dan veertig jaar na het ontstaan van het collectief nog twee aan het roer. Rietblazer en componist Willem Breuker gaf er midden jaren zeventig al de brui aan door de aanhoudende artistieke onenigheid tussen hem en Mengelberg, wat ook de reden was waarom ze niet met elkaar optraden en ieder zijn eigen groepen onder dezelfde ICP-vlag leidde. Breuker wilde namelijk vooral met gecomponeerde inhoud werken terwijl Mengelberg resoluut koos voor de improvisatie (of ”instant composing” zoals hij het zelf noemde). De pianist werd na het afhaken van Breuker de spilfiguur rond de ICP wat begin jaren tachtig uitgroeide tot het ICP Orchestra, een tienkoppig jazz- en improvisatieorkest uniek in zijn soort.
Het personeelsbestand van deze mini-bigband is weliswaar af en toe gewijzigd maar de huidige kern, met ondermeer Wolter Wierbos, Ernst Glerum en Michael Moore kwam al erg vroeg tot stand. Tristan Honsinger, Ab Baars, Thomas Heberer, Tobias Delius en Mary Oliver kwamen er sinds de jaren negentig druppelsgewijs bij wat leidde tot de tegenwoordige vorm van het ICP Orchestra. De band trekt nog regelmatig op tournee, ondanks de hoge leeftijd van bandleider Misha Mengelberg die onlangs vijfenzeventig kaarsjes mocht uitblazen. In 2009, tijdens enkele concerten in het Bimhuis en in Maasmechelen, stond het opnamemateriaal klaar wat leidde tot het album ‘ICP 049’, dat een leuke selectie uit deze concerten verzamelt.
Een nieuw album van het ICP Orchestra is eigenlijk een speciale gebeurtenis, want in verhouding met de lange geschiedenis van de band zijn er betrekkelijk weinig officiële opnames gemaakt. Het voorbije decennium lijkt echter een inhaalbeweging te zijn ingezet, want tegenwoordig verschijnt er ongeveer om de twee jaar een plaat van het orkest. Grote verrassingen moeten daar niet meer van worden verwacht, want naast de typische ICP-stukken waarin dolle improvisaties en strak uitgeschreven partijen elkaar afwisselen, is er meestal ook plaats voor oude jazz met composities van Thelonious Monk, Duke Ellington of Herbie Nichols in eigenzinnige arrangementen. Die laatste twee zijn ook op ‘ICP 049’ weer van de partij met ‘Sonnet in Search of a Moor’ en ‘Busy Beaver’.
Menig muzikant heeft zich vol lof uitgelaten over de bijna telepathische muzikale communicatie binnen het ensemble. Groeps- en tutti-passages stijgen wel eens onverwacht boven de chaos uit om te stomen in onvervalste bebopstijl, met een spervuur aan loeiende blazers die op sleeptouw worden genomen door de swingende shuffle-ritmes van Bennink. Met zijn muzikale fratsen weet hij nog zelden te verrassen maar swingen en roffelen kan deze legendarische drummer nog altijd als de beste. In ‘No Idea’ en het extraverte, naar Mingus neigende ‘The Lepaerd’ kan Bennink zich dan ook volledig laten gaan en gooit hij enkele bommetjes met de combinatie crash-basdrum.
Ook indrukwekkend is de manier waarop ze een waanzinnige groepsimprovisatie tot een goed einde weten te brengen. De vrije maar deels gecomponeerde en gedirigeerde gekheid van ‘Wake-up Call’ is het ICP Orchestra in topvorm. Afgemeten in het rood gaan, knorrende blazers in unisono, een ritmesectie in overdrive en een plotse solo wisselen elkaar in snel tempo af. De improvisaties in kleine groep ‘Hamami’, ‘Mitrab’ en ‘Erma’ – de titels verwijzen naar de voornaam van de uitvoerende musici – zijn van een heel andere aard. Hier wordt weinig beroep gedaan op het effect maar krijgt de muziek vorm via spitsvondige interactie.
Met hun improvisaties weten de tien niet altijd meer te verrassen en tegelijkertijd lijkt het oorspronkelijk vooropgezette ”instant composing” aan belang te verliezen. Onder leiding van een hier opvallend weinig meespelende Mengelberg, is het ICP Orchestra namelijk geëvolueerd tot een bigband die de klassieke voorbeelden steeds duidelijker verwerkt in zijn weliswaar nog steeds heel unieke geluid.
Meer over ICP Orchestra
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
