Vanuit de ronkende diepte komt het geluid op, alsof de luisteraar getuige is van de geboorte ervan. Traag deint het uit tot een duistere, Kreng-achtige drone of de generiekmuziek van een Scandinavische krimi. Plots verschijnt er een saxofoon die de leiding neemt en de eerste sporen van melodie laat horen. De melodie wordt echter versneden met effecten, zodat de muziek nog steeds niet in herkenbare patronen settelt. Het is wachten tot er een tweede saxofoon bijkomt en er een vast tempo opduikt in de begeleiding voor de luisteraar nog iets meer greep op de zaak krijgt. Volledig zal het echter nooit lukken: het steeds veranderende geluid en de hoog snerpende saxen laten niet al hun kaarten zien.
Zo begint het Ensemble Klang aan de tweede versie van ‘Walde’ van Heiner Goebbels. Het eerste schreef die in 1998 voor grotere bezetting, het tweede uit 2008 voor kleiner ensemble. Het werk is gebaseerd op het gelijknamige boek van Henry David Thoreau. In het boek vertelt de schrijver hoe hij zich uit de bewoonde wereld terugtrok om in een bos te gaan leven, weg van alle comfort met af en toe het geluid van een spoorweg in de verte als enig teken van de georganiseerde maatschappij. De tekst van Thoreau is in flarden te horen op de cd, maar het is vooral de muziek die hier de hoofdrol krijgt.
Die muziek klinkt de hele cd door even eenvoudig als onwezenlijk: zonder grote dramatische gebaren, maar met een beklijvend geluid waarin akoestische instrumenten vervloeien met synthesizers, elektrische gitaar en enkele speciaal gebouwde instrumenten, zoals de bow chimes en de steel cello van Bub Rutman. Wie wat produceert is niet helemaal duidelijk, waardoor de luisteraar als het ware het bos van Thoreau in wordt gestuurd om het zelf maar uit te zoeken. Bovendien gunt Goebbels de luisteraar ook maar zelden melodische of metrische houvast. De rijkdom van het geluid primeert duidelijk op de strakke vorm, wat de muziek nog meer betoverend, soms haast spacy, maar onmogelijk te plaatsen maakt.
Op een heel geheimzinnige en soms ronduit onheilspellende manier is de muziek niet overdadig, maar ook niet Spartaans minimalistisch. De manier waarop de kleur van de instrumenten mee de harmonie bepaalt, is zelfs bij momenten betoverend, zoals in ‘The House’ waar de spreekstem van Kei Neuringer het boodschappenlijstje van Thoreau voor zijn te bouwen hutje afdreunt. Achter de stem verandert de muziek constant van samenstelling, waarbij laagje per laagje voorzichtig bijgelegd of weggehaald wordt tot een complexe structuur waarin het moeilijk doordringen is.
Het vermengen van kleur en harmonie levert zelfs resultaat op wanneer in ‘The Ponds’ een melodie unisono door verschillende instrumenten gespeeld wordt. De interagerende klankkleuren lijken hier een hele keten van geluidsveranderingen te suggereren die toch niet meer zijn dan de combinatie van instrumenten.
Wanneer Goebbels dan toch wat metrische vastheid voorziet, blijft het onvatbare van de muziek intact. Een kleine jungle groove in het slagwerk of een zachte ambient-triphopbeat - mét onregelmatige opvullingen - wringen de muziek niet onnatuurlijk in een vast patroon. Alleen in de easy popjazz van ‘The Bean Field’ is het even uitkijken voor Kenny G, maar de oneffenheden in de beat jagen het spookbeeld snel weg.
Hoe solide de partituur van Goebbels en de uitvoering van het Ensemble Klang zijn, wordt nog het best duidelijk in het meer dan zeventien minuten durende ‘Spring’. Als een zoemende en trillende klankmassa laat Klang alle details in het geluid naar voor komen: een geluid dat enorm veel diepte laat horen en plots overgaat in een drive met “wereldmuziekambities’ zonder al te veel te verraden waar alles vandaan komt. Het is dan ook niet verwonderlijk dat ‘Walden’ tijdens de laatste stukken zich even mysterieus terugtrekt als het opgekomen is: in de oertoon waarvan de herkomst niet te bepalen is. ‘Walden’ is een abstract ‘Jungle Book’ voor volwassenen én kinderen met muziek die veel verwachtingen oproept, maar lekker niet alles inlost. Of toch niet zoals dat doorgaans gebeurt.
