Dit is het vierde volume in een integrale uitvoering van Liszts symfonische gedichten, door de BBC Philharmonic onder leiding van haar dirigent Gianandrea Noseda. Hoewel Liszt er tussen 1848 en 1858 niet minder dan twaalf componeerde, zijn maar weinig van zijn symfonische gedichten echt doorgedrongen tot het vaste symfonische repertoire. 'Les Préludes' is gekend genoeg maar wie heeft er ooit 'Hungaria', 'Hunnenschlagt', 'Hamlet' of 'Die Ideale', de vier werken die hier voorgesteld worden, in concert gehoord?
'Hungaria' is Liszts dankbetuiging aan de Hongaarse dichter Mihaly Vörösmarty die met zijn patriottische ode 'Aan Franz Liszt' zijn Hongaarse landgenoot had geëerd. Hoewel dit werk, net als de overbekende 'Hongaarse Rapsodieën' zijn melodieën rechtstreeks uit de Hongaarse en zigeuner volksmuziek haalt, zijn beide werken erg verschillend van karakter: enerzijds zijn er de vurige, aanvallende 'Hongaarse Rapsodieën' en anderzijds is hier Gianandrea Noseda's in toom gehouden, soepele lezing van 'Hungaria', op vele plekken eerder lyrisch of goedgeluimd dan agressief. De koperblazers van de BBC Philharmonic klinken slank en spits en ze bezitten niet de brede, massieve klank die men van sommige Engelse en Amerikaanse orkesten gewoon is maar komen in de fanfaremotiefjes van 'Hungaria' fijntjes en precies over. De balans met het slagwerk zit precies goed, met prominente cimbalen en droge pauken bijvoorbeeld zonder dat die storend uit de klank van het orkest springen. De hobo- en klarinetsoli in 'Hungaria' of de fluitsolo aan het eind van 'Hunnenschlagt' verdienen hier zeker ook een woordje lof.
'Hamlet', weinig gekend maar dankzij zijn overzichtelijke vorm en suggestieve orkestratie toch een van Liszts sterkere symfonische gedichten, werd opgevat als een ouverture tot het gelijknamige toneelstuk van Shakespeare, hoewel het sindsdien veel vaker in concert- dan in theaterzalen te horen is geweest. Hier vielen vooral de mooie passages die Ophelia voorstellen in de houtblazers in de smaak, vluchtig uitgevoerd als in een droom. De donkere kleur die Noseda uit de BBC Philharmonic haalt past de bedrukte sfeer van het toneelstuk als gegoten en laat Liszt voor eenmaal niet horen als iemand die orkestraal geweld nauw aan het hart draagt maar als iemand die erin slaagt bescheiden, intieme muziek te componeren.
Dat ligt anders met 'Hunnenschlagt', een muzikale uitbeelding van de slag op de Catalaunische velden tussen Christelijke (Romeinse) legers en de hordes van Attila waar Liszts de grootspraak die hem op de piano zo kenmerkt, gretig overzet naar het symfonische orkest. De Hymne 'Crux Fidelis' die Liszts citeert en gebruikt als leitmotiv voor de Romeinse legers klinkt egaal en hemels, warm in de stilste piano dynamiek zowel in de blazers als in het orgel dat Liszt speciaal voor de gelegenheid bij zijn orkest voegt.
'Die Ideale' tot slot volgt vrij trouw de lijnen van het gelijknamige gedicht van Schiller, zozeer zelfs dan Liszt de originele titels van de verschillende strofes in de partituur voegde. Het is een vooruitstrevend werk, lang en hoogst gevarieerd en harmonisch nooit voor de hand liggend. Noseda's interpretatie kijkt al vooruit naar de 'Tondichtungen' van Richard Strauss met hun breed geverfde melodielijnen en warme blazers. Liszt komt hier verrassend gevoelig uit de hoek: geen grootspraak, geen donderend orkest maar originele melodieën en een stille 'piano' dynamiek die de BBC Philharmonic mooi kan reproduceren.
Het is niet gemakkelijk om een betere uitvoering van deze vaak vergeten werken voor te stellen. Noseda's gevoel voor lyriek en de fijne klank van de BBC Philharmonic doen Liszts symfonische gedichten alle eer aan zonder van hen een karikatuur van romantiek en bombast te maken.
Meer over Franz Liszt
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
