Het was voornamelijk onder de vaderlijke invloed van Johannes Brahms dat Ernő Dohnányi (ook Ernst von Dohnanyi genoemd) op jonge leeftijd een loopbaan als concertpianist aandurfde. De Hongaar beroerde zowel het Europese als het Amerikaanse publiek, maar naast de piano was hij des te meer verknocht aan het componeren, waarmee hij in Hongarije de grondslag legde voor een componistentraditie waar Béla Bartók en Zoltán Kodály (allebei tijdgenoten van Dohnányi) graag aan meebouwden. Gezien zijn intieme vriendschap met Brahms en de uitspraak van Dohnányi zelf, die zei dat hij compositorisch schatplichtig was aan zijn Duitse vriend, mag de invloed van de romantische meester niet onderschat worden, maar de klassieke drievuldigheid Haydn – Mozart – (vroege) Beethoven is zo mogelijk een nog sterkere inspiratiebron geweest voor de flink ondergewaardeerde Dohnányi. De luisteraar stelt dat meteen vast in de doorzichtige structuren waarmee de componist zijn zinnen op- en afbouwt, hoewel de sfeer uiteraard ingebed zit in de romantiek van Brahms.
Het Kocian kwartet wil Ernő Dohnányi terug op de kaart zetten en begon daarom in 2007 met een integrale cyclus van de componist. Intussen is het Kocian kwartet toe aan deel drie. Daarop staat het eerste alsook het derde strijkkwartet, naast een ‘Ruralia Hungarica’ voor cello en piano. Met een duizelingwekkend aantal opnames voor het in kamermuziek gespecialiseerde label Praga Digitals (de 40 komt in zicht) en enkele smakelijke samenwerkingen met onder meer Harmonia Mundi, is het niet zo heel bekende Kocian kwartet absoluut niet meer aan zijn proefstuk toe. Met fel bejubelde uitvoeringen van de muziek van Ernest Bloch, Pavel Haas en Anton Reicha, pakte het kwartet ook met succes grote componisten zoals Haydn, Mendelssohn, Schubert, Brahms en Beethoven aan.
Zoals reeds gezegd is de muziek van Ernő Dohnányi best toegankelijk. Vooral het stuk voor cello met pianobegeleiding is een goed opstapje voor de niet-vertrouwde luisteraar. In dit melancholische ‘Ruralia Hungarica’ opus 32 (1923) schetst Dohnányi een romantisch beeld van zijn land door middel van een hemelse melodie, waar de luisteraar gewoon moet bij wegdromen. Het eerste strijkkwartet dateert van meer dan twintig jaar vroeger (1899) en Dohnányi laat hierin de invloed van Haydn en Mozart duidelijk spreken. De harmonie en de structuur van de compositie zijn duidelijk aan de grootmeesters in de klassiek ontleend, hoewel Dohnányi ook buiten de lijntjes durft kleuren. In essentie komt het werk echter altijd terug naar geijkte paden, wat de muziek er niet minder smakelijk op maakt.
Het derde strijkkwartet opus 33 (1926) laat een meer vurige Dohnányi horen, hoewel ook hier het harmonische boven alle geweld uit prijkt. De eerste noten zijn geweldig expressief, maar al snel ontwikkelt de componist het werk op conventionele wijze, hoewel nog enkele ferme prikken worden uitgedeeld door de snerpende violen en de cello die erg diep in de snaar duikt. Dankzij het polyfone karakter en de sporadische, walsachtige ostinate lijnen krijgt het eerste van de drie delen van dit kwartet een haast dansant karakter, alsof de duivel zelf rond een kampvuur aan het huppelen is. Het expressionisme dat anno 1926 opmars maakte, ging uiteraard niet volledig aan Dohnányi voorbij en zijn derde strijkkwartet draagt hier duidelijk de sporen van. Brutale arrangementen, waarin de componist verschillende stemmen heel expliciet tegen elkaar uitspeelt, plus geflirt met het atonale wijzen namelijk duidelijk in die richting…
Wie Ernő Dohnányi koste wat het kost wil ontdekken, mag zich hartstochtelijk in de handen wrijven bij de integrale opnames waar het Kocian kwartet intussen aan bezig is. Met weergaloze uitvoeringen plaatsen de vier musici deze lang vergeten muziek terug op de kaart en doen ze Dohnányi herleven als een van de vertegenwoordigers van het romantisch repertoire. Anderzijds is het ergens ook logisch dat Dohnányi niet tegen het monopolie van Brahms, Schubert, Beethoven, Dvořák, Fauré en anderen opkan. Voor beginnende verkenners in de kamermuziek behoort deze cd dan ook niet tot de essentialia, terwijl de connaisseurs van het vak deze opname (net als het bijgevoegde boekje trouwens!) met intens genoegen zullen kunnen smaken.
Meer over Ernő Dohnányi
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
