Deze cd presenteert drie grote werken van Korngold en een gelegenheidscompositie: de Militaire Mars werd in 1917 geschreven toen de dienstplichtige Korngold verbonden was aan de keizerlijke militaire kapel in Wenen en een hele reeks militaire marsen (voor symfonisch orkest) componeerde. Deze is echter wel de enige die hij de moeite waard vond om nadien uit te geven. Het is een werkje dat boven alles bewijst dat Korngold iemand was alle markten thuis was en moeiteloos ook knappe marsen kon schrijven als dat moest.
Het cello concerto kent zijn oorsprong als filmmuziek bij de film 'deception' uit 1946 waarin een van de personages, een cellist, na de oorlog uit Europa terugkeert. Korngold moest dus een zestal minuten muziek componeren, voor cello en orkest voor aan het slot van de film, was dan zo tevreden over zijn werk dat hij besloot het langer te maken en te bewerken tot een kort, ongeveer vijftien minuten durend cello concerto. En al geeft dit concerto de solist niet altijd de kans om even gevoelig en introvert uit te hoek te komen, virtuoos is het zeker. Het is dan ook verrassend dat dit technische huzarenstukje bijna vijftig jaar lang verwaarloosd werd. De finale is, op technisch gebied, werkelijk adembenemend, razendsnel in het hoogste register van de cello maar cellist Peter Dixon lijkt nauwelijks moeite te hebben met Korngolds veeleisende partij.
De 'Symphonic Serenade', een van die werken van Korngold die nog wel eens op een concertprogramma willen opduiken, is net zo veeleisend voor het hele (strijk)orkest. Korngolds intentie om een werk voor strijkers te schrijven dat qua polyfonie en kleurenpalet even rijk was als een orkestrale symfonie vertaalt zich in erg blootgestelde, solistische partijen en strijkersecties die bijna continu in kleinere groepen opgedeeld worden. In het eerste deel vat de BBC Philharmonic goed Korngolds klassieke charme, zowel in het lyrische gevoelige eerste thema als in de heroïsche en symfonisch gedachte doorwerking. De fijne klank van de strijkers in dit orkest past duidelijk erg goed bij dit soort muziek. Het scherzo haalt het 'Playful Pizzicato' uit Brittens 'Simple Symphony' voor de geest. Dirigent Matthias Bamert laat genoeg ruimte voor de humoristische of verrassende effecten die Korngold in zijn compositie stak – de intens snelle toonladdertjes naar beneden, als klaterend water, in het scherzo zijn niet meer dan een geluidseffect maar bewijzen Korngolds compositorisch meesterschap over de verschillende instrumenten. In het trage deel krijg je als luisteraar wel eens het gevoel dat de lumineuze klank van de BBC Philharmonic minder geschikt is voor deze warme, romantische Mahleriaanse serenade maar de verzorgde, beheerste uitvoering doet alle tegenwerpingen snel verdwijnen. De finale komt robuust en krachtig over, met stevige bassen en celli en een uiterst strak samenspel bij iedereen in snelle passages.
Korngold was beslist niet de enige componist om concerti voor de linkerhand te schrijven. De pianist Paul Wittgenstein, broer van de filosoof, had zijn rechterarm verloren in de eerste wereldoorlog en benaderde onder meer Richard Strauss, Maurice Ravel, Paul Hindemith, Benjamin Britten of Sergei Prokofiev maar Korngold was de eerste die van hem een compositieopdracht van hem ontving, een bewijs van de faam die Korngold had in de vroege twintigste eeuw. Om de indruk te wekken van een partij die met beide handen gespeeld wordt, schrijft Korngold erg veel pedaalgebruik voor, maakt hij dankbaar gebruik van glissandi en aartsmoeilijke octaafverdubbelingen en vult hij de 'gaten' in de solopartij meesterlijk op met een virtuoze orkestpartij. Memorabele passages in het pianoconcerto zijn het dreigende, mysterieuze begin van het trage deel of de opzwepende, grillige finale, waarbij een hele batterij slagwerk wordt gebruikt om de piano bij te staan. Dit is Korngold op zijn meest modernistisch: een combinatie van zijn flair in het schrijven van beeldende muziek en de wat chaotische moderne stijl die in de jaren twintig de klassieke muziek overheerste. De cadens helemaal aan het einde van het werk is een bravourestukje, niet enkel omdat hij virtuoos en dus aartsmoeilijk is maar ook omdat pianist Howard Shelley er in slaagt de luisteraar steeds in spanning te houden; geen kleine prestatie met slechts een hand!
Meer over Erich Wolfgang Korngold
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
