De muziek van de Braziliaanse multi-instrumentalist Egberto Gismonti heeft altijd al uitgeblonken in diversiteit. Hij ging in de leer bij dodecafonische componisten, leefde enkele maanden bij de Xingu indianen, is geboeid door de Braziliaanse volksmuziek, maar ook Afrikaanse ritmesvormen een inspiratiebron voor zijn talloze composities. Hij is niet enkel een geweldig pianist, hij neemt tevens graag allerlei fluiten ter hande. Maar het is vooral zijn voortreffelijke beheersing van het gitaarspel dat hem intussen grote faam bezorgde. Op speciaal vervaardigde gitaren – met tien tot wel veertien snaren! – ontwikkelde hij een eigen stijl, waarin hij met beide handen contrapuntische lijnen speelt. Met deze compilatie-cd wordt door het ECM-label ere gebracht aan de grote muzikant/componist Egberto Gismonti. Negen composities, van solostukken over kwartetten tot orkestrale werken, tonen de grootmeester in al zijn facetten.
Vijf seconden van stilte verstrijken alvorens virtuoze, repetitieve gitaarklanken de ruimte vullen. Het is het werk van Egberto Gismonti en Nando Carneiro. Door het eindeloos en continu getokkel creëren ze een klankenpallet dat doet denken aan de muziek van Steve Reich. Na enige tijd vormt dit de basis voor een melodie, gespeeld door...de contrabas. Die melodie mondt uit in een improvisatie van contrabassist Zeca Assumpção. Na een dramatisch hoogtepunt kabbelen de drie verder tot de heren gitaristen een zeer ritmisch akkoordenpatroon inzetten. Met een dalende toonladder verdwijnt de contrabas naar de achtergrond en even later stijgt een hoog gepiep op uit de klankkast van een cello. De ostinato gitaarklanken sluimeren nog steeds in de verte maar worden langzaamaan almaar heviger. Grote veranderingen in dynamiek kleuren het vervolg van het stuk en uiteindelijk dijt de compositie zachtjes uit. Na een intro met een kalimba, een Afrikaanse duimpiano, en een berimbau, klinkt voor het eerst de warme stem van Egberto Gismonti. In dit mooie 'Kalimba' is hij meerstemmig te horen terwijl Nana Vasconcelos een herhalende begeleiding verzorgt, zich bedienend van de duimpiano. Samen met de berimbau en enkele kleine percussie-instrumenten vormt dit even later ook de achtergrond voor het fluitspel van Gismonti. Op een houten fluit improviseert hij rustig en produceert hij ook aardige boventonen. 'Cavaquinho' is een solostuk dat Gismonti's innoverende gitaarspel ten volle illustreert. Lyrisch, melancholisch en meeslepend zijn de kernwoorden, al drukken zij geen fractie uit van de schoonheid van zijn spel. Gewoon luisteren is de boodschap, genieten het logisch gevolg.
Ritmisch handgeklap kondigt 'Bianca', een tweede duet van Gismonti met Vasconcelos, aan. Ditmaal is de gitaarmelodie die volgt zeer eenvoudig. Gismonti zingt deze lijnen mee en soms treedt zijn gezang wat meer naar de voorgrond. De dramatiek is immer aanwezig; de plotse crescendo's en diminuendo's werken dit zeker mee in de hand. Ook nu is de muziek zeer repetitief van aard, met lichte veranderingen die zich traag manifesteren. Het kwartet gitaar/gitaar/contrabas/cello van het eerste nummer toont zijn degelijkheid als groep nogmaals in het geladen 'Dança No. 1'. De unisono passages waarin het hele kwartet als één stem klinkt zijn gewoonweg indrukwekkend. De combinatie van de gestreken cello en contrabas met de lage gitaarnoten zorgt voor ware dramatiek. Ook de complexe ritmes die deze melodieën hanteren zijn heel bijzonder. Iets traditioneler is '10 Anos', zij het vooral door de vertrouwdere bezetting van piano (Gismonti zelf), altsaxofoon, contrabas en drums. De combinatie van uitstekende solo's, boeiende melodieën, fijne grooves en voortreffelijk samenspel is ook in deze bezetting uiterst efficiënt.
Wereldmuziek, hedendaags klassiek of wie weet wat nog allemaal, de muziek van Egberto Gismonti verdient het – net zo min als eender welke muziek trouwens – niet om één stijl opgeplakt te krijgen. De Braziliaanse virtuoos is een fenomeen en zijn veelzijdigheid als muzikant én ook zeker als componist wordt uitermate goed geïllustreerd in deze mooie compilatie. Een aanrader in alle opzichten!
Meer over Egberto Gismonti
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
