De Russische dirigent Yevgeny Mravinsky (1903-1988) was nauw bevriend met Dmitri Shostakovich. Aan het hoofd van het Filharmonisch Orkest van Leningrad – dat hij leidde van 1938 tot aan zijn dood – zette Mravinsky regelmatig symfonieën van Shostakovich op het programma. Ettelijke ervan werden door hem gecreëerd, zoals ook de zesde en de tiende. Beide symfonieën worden op deze cd gepresenteerd in meeslepende live-uitvoeringen uit de jaren zeventig.
Met zijn zesde symfonie doorbreekt Shostakovich het normale verwachtingspatroon. In plaats van met een snel deel opent het werk met een meer dan vijftien minuten durend largo, waarin vooral de strijkers melancholie uitstralen. Echte ruimte voor lyriek laat Shostakovich overigens niet. Hij zet zijn zinnen eerder op het creëren van beklemmende sferen waaruit fragmentarisch een melodie wil opduiken, al wordt die steevast snel de mond gesnoerd. Dat Mravinsky en zijn orkest deze muziek tot in de puntjes beheersen, bewijzen ze niet alleen door de scherpe, snijdende kleur waarmee ze dit deel vertolken, maar ook door elke noot, elk akkoord te kneden zonder de spanningsopbouw uit het oog te verliezen. In schril contrast met het openingsdeel staat het allegro. Niet alleen bespeelt Shostakovich hier een uitgebreider dynamisch palet, maar ook het voor hem zo typische gebruik van ritmische ostinaten duikt hier op. De snijdende dansmotieven in de blazers geven het geheel een wat sarcastische ondertoon, wat versterkt wordt door de belangrijke rol die de percussie in dit deel inneemt. Zowel hier als in het slotdeel – dat qua sfeer erg gelijkaardig is – is het orkest verbluffend in haar virtuositeit en in de ongebreidelde rijkdom aan kleuren die Mravinsky aan hen weet te ontlokken. Even indrukwekkend is hoe ze het erg lange openingsdeel van de tiende symfonie vormgeven. Zonder in verbrokkeling te vervallen scheppen ze grootse contrasten, zoals bijvoorbeeld tussen het fluisterzachte begin in de lage strijkers en de bijna bombastische forte-uitbarstingen in het midden of tussen de nu eens wrange, dan weer veel romantischer aandoende melodieën. Het allegro sluit hierop aan als een bijna duivels scherzo dat geen moment van rust kent en dat – net als het allegro in de zesde symfonie – leeft door militaristische ritmiek en door de overheersing van de koperblazers. Hier en in het erop volgende allegretto – dat dwingende ritmiek combineert met meer ingetogen momenten – blinkt het orkest opnieuw uit door de scherpte en de mateloze precisie waarmee het musiceert. De finale lijkt aanvankelijk het pad van de doorwrochten, intiemere sfeer te kiezen – waarin de solisten van het orkest overigens schitterend naar voren komen – maar plots ontstaat vanuit dit ingetogen andante een virtuoos allegro. De symfonie holt als het ware onhoudbaar naar haar climax toe, een opbouw die Mravinsky en zijn troepen opnieuw de kans geeft om zich van hun meest uitbundige kant te tonen. Even lijkt alles tot stilstand te komen, maar algauw wordt de draad van de virtuositeit terug opgenomen om met een onweerstaanbare drive richting slot te stomen.
Het moge duidelijk zijn: deze Shostakovich-opname is een schitterende cd, die eens te meer het unieke niveau van Mravinsky bewijst. Wereldklasse!
Meer over Dmitri Shostakovich
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
