Een ensemble met de naam MusciaAeterna dat de 14e symfonie van Dmitri Shostakovich uitvoert, dat klinkt meteen als een forse tegenstrijdigheid in de oren. Ondanks de naam is het collectief echter (naar eigen zeggen toch) thuis in alle muziekstijlen vanaf de barok. Modern repertoire, waar de hypereclectische voorlaatste symfonie van Shostakovich ook toe behoort, is de muzikanten kortom niet vreemd. De grootste troef van het Siberische orkest en meer bepaald van de dirigent Teodor Currentzis is een doorgedreven perfectionisme in het lezen van de partituur. MusicaAeterna streeft naar authentieke, waarachtige uitvoeringen van alle repertoire, wat voor hun Shostakovich-interpretatie wel degelijk zijn vruchten afwerpt.
Dmitri Shostakovich schreef zijn 14e symfonie in een woelige periode uit de wereldgeschiedenis, namelijk eind jaren ’60. Shostakovich trok zich echter weinig aan van de profane omstandigheden en maakte van zijn 14e symfonie een hoogst persoonlijk, existentieel en zelfs (atheïstisch) spiritueel werk. De twijfel en de angst om als een “middelmatig componist” de geschiedenis in te gaan, sloegen Shostakovich na het componeren van zijn naar eigen zeggen meesterlijke 13e symfonie om het lijf. Voor het vervolg koos de componist dan ook voor een totaal ander opzet. De symfonie wordt, naar analogie van Benjamin Brittens ‘War Requiem’, onderstreept door stevige vocale partijen. Ook Stravinsky en Penderecki zijn invloeden die niet weg te denken zijn uit Shostakovich’ opus 135.
Puur muzikaal heeft de componist geprobeerd om een substantieel deel van zijn oeuvre onder te brengen in deze ene symfonie. Er is constante aanwezigheid van doordringende en nijpende atonaliteit, wat ook in de late strijkkwartetten een sfeer van dood, terreur en pijn voelbaar maakte. Het gebruik van die atonaliteit verweeft Shostakovich op zijn gebruikelijke, onbehouwen wijze met een mathematisch gevoel voor percussieve ritmiek en aartsmoeilijke tempi, wat de 14e symfonie verandert in een constante waterval van ideeën en klanken. Tekstueel ging de componist te rade bij onder meer dichters als Rainer Maria Rilke, Guillaume Apollinaire en Frederico Garcia Lorca, met als rode draad de thema’s “dood” en de daarmee gepaard gaande “existentiële crisis”.
Programmatisch levert die eclectische inhoud een potentieel zeer interessant werk, maar de verwerking daarvan is voor de luisteraar erg vermoeiend. Shostakovich switcht constant in dynamiek, toonaard en algehele sfeer, zodat de luisteraar constant moet proberen bij te benen. De muziek vertoont bovendien te weinig coherentie om de modale luisteraar mee te trekken in het persoonlijke lijden van de componist.
Natuurlijk zijn er flitsen van genialiteit en ook wie de lied-componist in Shostakovich nog niet kent, zal met deze 14e symfonie een wereld aan nieuwe, prachtige muziek aan zich geopenbaard zien. De uitvoering van MusicaAeterna is vlekkeloos en onder de nauwkeurige leiding van Teodor Currentzis komt de muziek precies zo tot leven dat Shostakovich smartelijke juichkreten zou gelaten hebben. Ook voor de prachtige uitgave van Alpha valt alleen maar te pleiten: zowel in beeld als in tekst onderstreept het label de betekenis van de muziek. Maar wie geen grote vertrouwdheid heeft met modern klassiek, zal helaas slechts beperkt plezier beleven aan deze cd.
Meer over Dmitri Shostakovich
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
