Het Atavistic-label is goed bezig om met hun Unheard Music Series de (Europese) freejazz van de afgelopen veertig jaar te conserveren. Voor de release van 'Pica-Pica' doken ze diep in de FMP-archieven om er de festivalopname op te rakelen van het energieke optreden van Peter Brötzmann (saxen), Albert Mangelsdorff (trombone) en Gunter Sommer (drums) op het Duitse Jazzfest Unna in 1982. In de liner notes weet "Brötz" nog te vertellen dat Mangelsdorff en hij niet alleen ruimdenkende, begenadigde muzikanten waren, maar ook stevige drinkers die met gemak twintig liter bier achterover konden slaan. Gelukkig is Brötzmann een beter verteller als hij een riet tussen zijn lippen heeft.
Opvallend in deze magische samenwerking van Brötzmann en Mangelsdorff is het complementaire verschil in timbre tussen de twee: Brötzmann is een echte krachtspeler die vaak explodeert en noten braakt, terwijl Mangelsdorff veel subtieler en zachter speelt. Het twintig minuten lange stuk 'Instant Tears' is daar een perfect voorbeeld van. De spanning tussen de twee blazers (baritonsax en trombone) ontplooit zich tot een dramatisch verhaal waarin intense dialogen worden gevoerd. Brötzmanns zinsbouw vertrekt vaak enorm agressief en wringt zich in alle mogelijke bochten, maar wordt telken male terug gefloten door de repetitieve beheerstheid van Mangelsdorff. In plaats van zijn zo kenmerkende ratelende krachtspel continu te hanteren, zakt hij vaak mee naar de sobere fijnzinnigheid van Mangelsdorff in een gespannen evenwichtsoefening. Tijdens de energieke solo's van Brötzmann ondergraaft Mangelsdorff deze met korte, hikkende zinnetjes waar Brötzmann gretig op inpikt. Als Mangelsdorff soleert, respecteert de tenorsaxofonist de broosheid van zijn kompaan. Mangelsdorff etaleert hier zijn meesterschap door met zalvende multiphonics soepele, legato zinnen te maken.
Ook in het tweede stuk 'Wie Due Mir, So Ich Dir Noch Lange Nicht' is het deze luisterrijke techniek die voor sensatie zorgt. Mangelsdorffs donkere, zinderende tweeklanken begeleiden het snelle gepiep van Brötzmanns altsax. Waar drummer Sommers bijdrage op de eerste track ingetogen en organisch was, speelt hij hier dominanter, met enkele corrosieve oprispingen. Sommer weet als geen ander de kleur van zijn drumstel in te passen in het meeslepende, droeve verhaal van Mangelsdorff. De drummer opent de track met een opzwepend ritme op cimbaal en diepe basdrumslagen. Het muzikale timbre dat hij uit zijn drumstel krijgt, is werkelijk betoverend indrukwekkend. Vanaf het moment dat de blazers invallen, kruipt Sommer in een warm repetitief patroon weg dat na verloop van tijd gretig wordt overgenomen door de sprankelende Mangelsdorff. De vorig jaar overleden trombonist toont zijn gevoel voor humor en warme, hortende frasering. Dan verandert de toon van vrolijk naar somber: de bedrukte harmonieën van Mangelsdorff worden overschreeuwd door het hysterische gepiep van Brötzmanns sax en het manisch geroffel van Sommer, die het zelfs op een wanhopig schreeuwen zet als Brötzmann naar zijn climax toewerkt. Dan nestelt de drummer zich in de onderhuid van het stuk, waar hij met zenuwachtig handgeroffel en nasaal geneurie een haast rituele sfeer oproept. 'Pica-Pica' eindigt het concert kort en krachtig met een speelse dialoog tussen de twee blazers die nu eens pulserende frasen ophoesten en dan weer langere zinnen vormen. Ook nu valt het contrast tussen Brötzmann en Mangelsdorff op: als de eerste zijn lange zinnen maakt, zijn die ontzettend hoekig en gefragmenteerd, terwijl de laatste zijn verhaal afrond.
Sensationeel aan deze plaat is de dynamiek en de theatrale vertelkunst van het trio. Een voortdurende spanning ondermijnt de hele dialoog tussen de twee blazers, zodat die op elk moment kunnen uitbarsten. Mangelsdorff schittert in al zijn subtiele schoonheid en voor de Brötzmannfans is het leuk om te horen hoe de saxofonist zich inhoudt onder invloed van Mangelsdorff. 'Pica-Pica' is een prachtig document dat fris, krachtig en van een intimiderende narratieve pracht is.
Meer over Brötzmann / Mangelsdorff / Sommer
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
