Wie Joodse muziek zegt, denkt klezmer, wie klezmer denkt, hoort maar al te vaak een klagende klarinet vergezeld van de obligate jankende viool. Afgewisseld met razendsnelle vingervlugheden, trachten beide hun ongekend en vaak onbegrepen verhaal uit te schreeuwen in deze wereld. Brave Old World behoudt deze ingredienten maar reikt met 'Dus Gezang fin Geto Lodzh' de luisteraar ook opnieuw nadrukkelijk een verhaal en een perspectief aan. Op de nieuwe cd stelt dit gereputeerd quartet Joodse muziek uit het nazi-getto van Lodzh in Polen voor. Naast originele liederen die gecomponeerd of gegroeid zijn tijdens de oorlogsjaren, heeft Brave Old World ook eigen interpretaties van in het getto ontstane melodieën en liederen opgenomen, als een hedendaagse muzikale reflectie op de oorlogsgruwel.
Beginnend met 'Rumkovski Khayim', een van de meest bekende liederen uit het getto, is de toon gezet. Getto- en holocaust-overlevende Ya'akov Rotenberg heft voor de gelegenheid nog eens dit zwaar beladen lied aan. A capella zingt hij met zijn krakende stem "Joden zijn gezegend met 'Khayim' (leven)/ 'Khayim' tot aan de dood" en vervolgens beschrijft hij hoe dit Khayim dag in dag uit het getto ten gronde richt. Voordat deze melodie overgenomen wordt door een op haar beurt solo-viool, besluit Rotenberg nog met: "Onze Khayim is groot". Een piano opent dan verder het toneel met een ouverture van dramatische improvisaties op Joodse thema's. Lang blijft dit echter niet aanslepen. Na enkele minuutjes vallen klarinet en strijkers in met een beheerste, maar uiterst opgewekte hoempa. Wat later vervolmaakt de accordeon het plaatje. Een kantor herinnert de feestvierders echter aan de wrangheid van de realiteit en roept in zijn vloeiend recitatief op tot een treurlied. Dit komt eraan in 'Vayl ikh bin a yidele' ('Omdat ik een Jood ben') waarin heel droogjes de dood van verschillende mensen beschreven wordt: gedood, omdat ze Jood zijn. Hoewel de inhoud van de liederen meestal wel over even zware onderwerpen handelen, zorgt Brave Old World met een juiste volgorde van melodieën ervoor dat de gevoelige luisteraar net niet in een wekenlange depressie terecht komt. Met bij momenten pijnlijk rake thematische verbindingen weten ze het collectieve geheugen van West-Europa aan te boren. Zo mist het hoempamarsje 'Es geyt a yeke', met slechts zes tekstregels over het lugubere lot van een Duitse Jood, zijn doel niet wanneer in het middendeel een kille echo van Beethovens 'Ode an die Freude'-melodie weerklinkt. Schillers regels smaakten nog nooit zo wrang: "Deine Zauber binden wieder, / Was die Mode streng geteilt; / Alle Menschen werden Brüder, / Wo dein sanfter Flügel weilt."
Brave Old World wil met 'Dus Gezang fin Geto Lodzh' geen klaagmuur van treurzangen optrekken voor de luisteraar, maar hen een oprechte blik gunnen in het leven binnen de muren en de geesten van het getto. Een genuanceerd en uniek muzikaal beeld vanuit een gruwelijk historisch perspectief is het aangrijpende resultaat van deze uitzonderlijke live-opname. Teksten in vier talen plengen veel tranen, maar daarnaast is er ruimte voor een lach, voor berusting, maar ook voor gitzwart sarcasme.
Meer over Brave Old World
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
