Boris Tchaikovski, naamgenoot van de bekendere negentiende- eeuwse componist, werd geboren in 1925, en stierf tien jaar geleden, in 1996. Het merendeel van zijn muziek werd dus geschreven in de naoorlogse jaren van de Soviet Unie. Ter gelegenheid van de tiende verjaardag van zijn dood, brengt Naxos deze cd met werk van hem uit. Naast het vijfdelige pianoconcerto, uit 1971, bevat deze cd een concerto voor klarinet en kamerorkest, en de liedcyclus 'Signs of the Zodiac', voor sopraan, klavecimbel en strijkorkest.
Boris Tchaikovski's muziek is, in tegenstelling tot die van Shostakovich, die zijn jongere collega in hoog aanzien hield, abstract en dus volledig apolitiek. Waar teksten aan te pas komen, zoals in 'Signs of the Zodiac', kiest Tchaikovski behoedzaam voor klassiekers uit de Russische literatuur. Van de drie werken op de cd is het klarinetconcerto het meest toegankelijke, (en waarschijnlijk ook het beste). Het is een vroeger werk uit 1957 en wordt gekenmerkt door meer lyriek en vloeiende melodieën dan zijn latere composities. De drie eerder korte delen beschrijven een evolutie van milde rust naar een vrolijk en opgewonden slot. Het concerto doet, in enkele melodielijnen en in de korte tussenspelen van het orkest wat aan Shostakovich' stijl denken, zonder echter het scherpe of sardonische van deze laatste met zich mee te dragen. Tchaikovski's voorliefde voor eenvoudige, repetitieve ritmische formules komt goed tot uiting in het pianoconcerto, waar het eerste deel in toccata- achtige stijl is opgebouwd rond een steeds herhalende lijn van korte, snelle noten. Dit repetitieve element maakt de muziek soms wel wat voorspelbaar of grotesk. Zo heeft de klarinetpartij uit het eerste deel van het klarinetconcerto, waarbij elke melodie op min of meer dezelfde manier eindigt, wat weg van een tekst waarbij elke zin op dezelfde manier begint: het doet een beetje amateuristisch aan. Toch bevat de muziek ook heel leuke vondsten. Het laatste – speelse – deel uit de verder erg elegische liedcyclus 'Signs of the Zodiac' is een mooi voorbeeld van hoe Tchaikovski de luisteraar aangenaam kan verrassen.
Qua uitvoering is deze cd ook een wisselend succes. Hoewel hij beslist mooie momenten bevat, is bijvoorbeeld de scherpe, jazzy klank van klarinettist Anton Prischepa een flinke teleurstelling. Ook in de snelle delen is hij ritmisch niet altijd even feilloos. Ook de klank van de blazers, vooral van de hoorns, die een belangrijke rol vervullen in het pianoconcerto, is niet alles: zij spelen namelijk eerder schel en weinig muzikaal. De strijkers – alle muzikanten zijn studenten aan het conservatorium van Moskou – zijn dan weer bijzonder goed. Hun klank doet heel persoonlijk en transparant aan, wat duidt op een goed ge-olied samenspel. Sopraan Yana Ivanilova past, met haar zachte, mooi gecontroleerde stem, goed bij de intieme bezetting waarvoor haar liedcyclus is geschreven.
Als eerbetoon aan Boris Tchaikovski is dit een geslaagde cd. Verwacht echter geen grootse moderne muziek: Oost-Europa heeft in deze eeuw ook wel interessantere componisten voortgebracht.
Meer over Boris Tchaikovski
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
