Het Noors-Zweedse Atomic verenigt al ruim elf jaar enkele van de meest spraakmakende jazzmuzikanten van Scandinavië. Het album ‘Here Comes Everybody’ laat horen dat er nog geen sleet op de formule zit, een formule die deels klassiek jazzkwintet, deels vrije improvisatie is en waarbij de muzikanten hun meesterschap demonstreren door de complexiteit van de muziek met een sprekend gemak te brengen.
De manier waarop improvisatie, swing en strak uitgeschreven stukken hier in elkaar vloeien is indrukwekkend. Verknipte thema’s die bol staan van de gedaanteveranderingen – vaak met stevige metrische breuken, maar ook flarden van catchy melodieën – worden met chirurgische precisie gespeeld. Vooral ‘Morphemes’ klinkt daarbij als een puzzel, zowel in de ontwikkeling van het thema als in het stapelen van verschillende lagen.
Het muzikaal uitdagende materiaal duikt bovendien later in de composities geregeld opnieuw op: soms in een ander register of met een andere, begeleidende functie. Hierdoor worden de stukken homogeen ondanks de verrassende wendingen, een effect dat in pianist Håvard Wiiks ‘Kreuzberg Variations’ nog extremer wordt uitgewerkt met een melodielijn die gebaseerd is op een steeds evoluerende melodische cel van slechts enkele noten.
Als pianist is Wiik overigens al even ambitieus dan als componist. Zijn bij momenten haast atonale melodiegang doet vaag denken aan Andrew Hill en wordt gecombineerd met indrukwekkende energieontplooiingen waarbij de Noor over de piano raast. Wiik speelt echter bijzonder gericht: niets wordt aan het toeval over gelaten en hij blijft meester van wat hij doet, zoals te horen is in enkele knappe gelaagde passages waarin hij verschillende lijnen tegelijk ontwikkelt.
De ontladingen van Wiik zijn nergens zo sterk als in ‘Milano’ waar hij aangevuurd wordt door een hyperkinetisch borstelende Paal Nilssen-Love die net als bassist Ingebrigt Håker Flaten gepokt en gemazeld is in het powertrio The Thing. Toch slaagt Nilssen-Love er in zijn kracht niet te laten domineren, waardoor zijn collega’s voldoende ruimte krijgen zonder dat hij moet bezuinigen op overgave.
Rietblazer Fredrik Ljungkvist en trompettist Magnus Broo mogen hem daar dankbaar voor zijn. Vooral Bro, want waar Ljungkvist nog heel beweeglijk en stevig uit de hoek kan komen, moet Broo het eerder hebben van de subtiele wind op zijn trompetklank en de effecten. Dat maakt hem wat kracht betreft het zwakkere broertje in het vijftal, maar tegelijkertijd ook een ideaal tegengewicht voor Wiik.
Hoe solide het vijftal, met alle muzikale verschillen, kan bewegen is mooi hoorbaar in de aanpak van ‘Kreuzberg Variations’: in plaats van high energy spel opteren ze voor zachte klankwolken, waarbij de unisono gespeelde melodie geleidelijk aan ontbindt en overgaat in een vrije improvisatie. Nog mooier is de omgekeerde weg die op het einde wordt afgelegd wanneer Ljungkvist de melodie terug binnensluist en de rest zich er geleidelijk aan conformeert.
In de afsluitende ‘Unity Toccata’ komen de sterkste kanten van het kwintet samen. Na een haast klassiek koraalachtige inzet mag Wiik zijn polyfone spel ten top voeren: drie registers schuiven over elkaar, maar worden niet permanent volgespeeld, waardoor de muziek ondanks de complexiteit heel transparant blijft. Het blijft allemaal een grote inleiding tot een afwisselend stevig swingend en free slot waarbij het thema er op het einde nog snel even uitgeperst wordt. Al is het maar de vraag of de murw geslagen luisteraar dat nog echt goed beseft.
