De uit Slowakije afkomstige vibrafonist Miro Herak en pianist Michal Vanoucek vormen de spil van As Guests en zoeken voor elk project andere medemuzikanten. Voor hun recentste album ‘Universal Mind’ omringen ze zich met vier strijkers en een drummer. Deze gevaarlijke combinatie zet de deur ver open naar een wollige kerstsfeer, temeer daar Vanoucek een zwak heeft voor melodische composities en een gaaf geluid.
Gelukkig ontsnapt het album aan de gezapigheid, niet in het minst door de complexe composities waarvan de nuances en details ingebakken zitten in de uitgeschreven partijen en delen. Zo weet de groep ondanks de “zachte” sound spanning te creëren. De stukken bestaan uit verschillende delen die soms snel en plots wisselen, vol valkuilen zitten en hier en daar opnieuw opduiken. Overduidelijk is de vorm echter zelden, waardoor luisteraars die echt luisteren een handvat kunnen vinden, terwijl diegenen die gewoon consumeren, gefrustreerd verloren lopen.
De solo’s worden ingebed in de composities en lijken ondergeschikt aan het geheel. Het samenspel bepaalt de gedaante van de muziek, wat niet wegneemt dat Vanoucek zich als solist laat opmerken. Het plots draaien en keren, stilvallen en terug optrekken sluit mooi aan bij de soms grillige composities. Dat hij samen met Herak de kern van het ensemble uitmaakt, is geregeld te horen. De twee vormen een muzikale eenheid. Zeker wanneer ze samen een melodie neerleggen en ze exact op dezelfde golflengte zitten, zijn ze soms moeilijk uit elkaar te halen.
De rol die de strijkers (Oene van Geel, Jeffrey Bruinsma en Jörg Brinkmann) toebedeeld krijgen, verschilt sterk van stuk tot stuk. ‘Sunset Boulevard’ is grotendeels gedacht voor een basiskwartet van vibrafoon, piano, contrabas en drums. Met het vrolijke thema ligt de “gezelligheid” gevaarlijk op de loer, maar die wordt vakkundig ontweken door dissonante prikken van de strijkers en een hakkelende en strompelende ritmiek.
De andere lange composities klinken organischer en geven de strijkers meer ruimte. Dat kan ogenschijnlijk vriendelijk gebeuren, zoals in de elegante wals ‘Belba Song’: mooi uitgewerkt, maar vrij van grote dramatiek, waarbij de solistische bijdrages van de strijkers heel melodisch blijven. Veel scherper is ‘Guanc’ waarvan het verloop veel hoekiger is en de instrumenten snel moeten inhaken, waardoor de eisen voor het samenspel erg hoog komen te liggen. Hoe het geheel ook borrelt en leeft: ook hier overheerst de finesse op het opzichtige.
De complexe lijn wordt doorgetrokken in ‘Solace Cells’ waarvan de basisakkoorden schatplichtig zijn aan de renaissance, maar enkele vreemde wendingen vertonen. De veranderingen in het tempo en de grooves halen echter snel alle referenties naar het verleden weg. De complexiteit wordt tenslotte zodanig opgedreven dat er verschillende metrische lagen boven elkaar gespeeld worden, iets dat bij As Guest zo vanzelfsprekend klinkt dat het haast niet opvalt. Voor het afsluitende ‘Kolovratok’ gooit de groep de riem er tenslotte af: in een homoritmisch gespeelde en geharmoniseerde melodie wordt warempel de Balkanweemoed duidelijk.
As Guest wegzetten als “een jazzke” is verleidelijk, maar evengoed oppervlakkig. De muziek op ‘Universal Mind’ is immers op een geraffineerde en verleidelijke manier weerbarstig, stout zonder brutaal te worden en complex zonder “moeilijk” te klinken. Waarmee Herak en Vanoucek hun esthetiek uit vorige producties consequent aanhouden en uitdiepen.
