Alvin Lucier

De Amerikaanse componist Alvin Lucier is een van de meest vooraanstaande minimalisten van het huidige muzikale tijdperk. Dankzij deze release van het Duitse elektronische en avant-gardistische ensemble zeitkratzer, zal de luisteraar dat snel geweten hebben. Lucier is bezeten door repetitieve motieven, maar is behalve componist in belangrijke mate ook een "geluidsfysicus". Hij exploreert hoe geluiden in een bepaalde ruimte zouden kunnen klinken en speelt in op de akoestiek van de zaal waar de muziek zal uitgevoerd worden. Daarom moest het elfkoppige zeitkratzer afzakken naar Frankrijk om met de componist te overleggen hoe ze de werken in concertzalen verspreid over de wereld konden brengen. Opnametechnisch werpt dat zeker zijn vruchten af: het geluid is helder en hypnotiserend, precies zoals Lucier het zou willen.

De componist is tevens voor een groot stuk niet-componist. Zijn partituren bestaan soms uit ruwweg twee bladzijden papier, waarop aanwijzingen staan voor de uitvoerder. Een gelegenheid tot improvisatie is er daarbij niet meteen, omdat de muzikanten veroordeeld zijn tot het spelen van slechts één noot. Het tien minuten durende 'Silver Streetcar for the Orchestra' is bijvoorbeeld een concerto voor triangel solo, zonder orkestbegeleiding wel te verstaan. Er wordt een microfoon pal in het midden tussen de zijden van het instrument geplaatst, en de uitvoerder mag dan experimenteren met dynamiek, tempo, hard- of zachtheid, enz. In de muziek van Alvin Lucier is dus vooral het idee een belangrijk gegeven, meer dan hoe het eindresultaat klinkt. Het meest aangename voor de geïnteresseerde is dan ook het lezen van het boekje, waarin uitleg staat over de werken. Het luisteren zelf is ofwel een vervelende marteling (in het geval van de triangel), ofwel een nietszeggende, saaie doortocht. Want Lucier creëert dan misschien wel "totaal nieuwe harmonieën", meer dan een verstoring in de geest en een doorgedreven gevoel van verwarring brengen de noten niet teweeg.

Dit lijkt dan ook in de eerste plaats avant-garde te zijn die als een drug werkt. De bedoeling van muziek zou echter primair de muziek zelf en de bijhorende emotie moeten zijn, niet het hallucinogene effect dat de psychedelische noten opwekken. Voor fanaten van minimal music of van hard drugs is deze nieuwe zeitkratzer allicht wel de moeite, want hun uitvoering is – zoals zo vaak bij dit ensemble – heel goed. Voor de gemiddelde liefhebber van modern klassiek echter, zijn de andere albums uit de [old school]-serie preferabel. Componisten als John Cage en Morton Feldman weten immers wél af en toe emotionele diepte aan rationele vernieuwing te koppelen.