De pianocyclus ‘El Laberint de la Memòria’ is niet de meest voor de hand liggende cd van pianist Agustí Fernández, vooral bekend als vrij improvisator, solo en in groepsverband (onder andere met Evan Parker en Barry Guy). Het was João Santos, chef van het label Mbari, die Fernández vroeg een cd te maken met eigen werk, geïnspireerd door 20e-eeuwse Spaanse klassieke muziek.
Het mag dan ook niet verbazen dat Fernández’ muziek hier en daar een vrije flamenco-inslag laat horen. Bovendien klinken de stukken op ‘El Laberint de la Memòria’ vaak melodisch zangerig en worden ze af en toe voorzien van een Mediterrane weemoed. Fernández doet echter meer dan louter achterom kijken. Hij lijkt op zoek te gaan naar het muzikale geheugen van Spanje om het op zijn eigen manier te verwerken. Echo’s van Spaanse componisten als Albéniz en de Falla zijn aanwezig, maar evengoed dringen Debussy en Messiaen in het geluid door: niet alleen door de muziek zelf, maar ook door de secure speelstijl van Fernández die virtuoos kan uithalen, maar hier vooral als dynamisch beheerst en melodisch pianist naar voor komt.
Elk stuk vertrekt vanuit een eenvoudig muzikaal idee. Dat kan een loepzuivere melodie zijn die nu eens rapsodisch klinkt, dan weer de sfeer van een klaagzang oproept. Heel anders zijn de hamerende akkoorden van ‘Catedral’ of de impulsieve oprispingen als opflakkerende vlammen in ‘Flamarades’.
Door het materiaal telkens anders te verwerken of een andere context mee te geven, laat Fernández een brede waaier aan muzikale concepten horen. Soms is het resultaat heel rudimentair, zoals de statige en herhaalde akkoorden van ‘La Processó’. Het openende en ruim negen minuten durende ‘Joan I Joana’ is dan weer een delicate evenwichtsoefening die vertrekt vanuit een louter eenstemmige melodie waarbij de meerstemmigheid traag wordt opgebouwd van onbeduidend naar vol.
Fernández schrikt er ook niet voor terug om het tonale kader te verlaten. Atonaliteit of speciale effecten worden echter steeds binnen het verhaal van de cd aangewend. Zo klinken de korte, grillige melodietjes van ‘Aparició i Desaparicions’ als vogelroepen in een stuk van Messiaen. Alleen jammer dat het slordige pedaalgebruik de stiltes tussen de verschillende korte deeltjes verstoort.
Nog verder weg van de klare melodische lijnen zijn de onvoorspelbare melodieën van de titeltrack (waarbij polyfonie gesuggereerd wordt door het spelen in verschillende toonhoogteregisters) en ‘Evanescent’: een reeks variaties op een “melodie” die verspreid ligt over een hele grote tessituur.
Het verst drijft de pianist de vervreemding in ‘Pluja Sorda’ waarvoor de snaren afgeblokt en gemanipuleerd worden. De controle van de toonhoogte die Fernández hierbij bewaart (het minuscuul verschuiven van de tonen is prachtig om te horen) roept even goed herinneringen op aan de zelfgebouwde instrumenten van Harry Partch als aan Spaanse klassieke muziek. ‘El Laberint de la Memòria’ is dan ook geen zuiver nostalgische terugblik, maar een creatieve manier om met indrukken uit het verleden én het heden om te gaan.
