Het ensemble Zeitkratzer ontstond in 1999 als een verzameling instrumentale solisten die over heel Europa verspreid woonden. Momenteel bestaat de groep uit piano, viool, cello, contrabas, trompet, trombone, klarinet, saxofoon en percussie. De sound van het ensemble wordt mee bepaald door de instrumentbeheersing van de leden (niet in het minst de speciale speeltechnieken), maar ook door de inbreng van de elektronica en de soms extreme opgepompte versterking van de instrumenten, waarvoor het ensemble een eigen geluidstechnicus in dienst heeft. Door deze electro-akoestische mogelijkheden is Zeitkratzer in staat om muziek van heel uiteenlopende componisten te spelen: van Karlheinz Stockhausen, John Cage, Helmut Oehring of James Tenney tot werken van Lou Reed, Carsten Nicoali, Keiji Haino en Merzbow. Sinds enkele jaren heeft het ensemble ook haar eigen label (Zeitkratzer Records), waar platen in het verleden verschenen op labels als Asphodel en Staaplaat. Leider van het ensemble is
inside pianist Reinhold Friedl.
Voor hun ambitieuze 'Electronics' werkte Zeitkratzer samen met elektronicamuzikanten Carsten Nicolai, Terre Thaemlitz en Keiji Haino waarbij er telkens een cd gewijd werd aan de muziek van een van deze drie, al dan niet met klinkende inbreng van de componist.
De Duitse kunstenaar/muzikant Carsten Nicolai werd geboren in 1965 in Karl-Marx-Stadt en leeft en werkt momenteel in Berlijn. In 1994 richtte hij Noton.Archiv für Ton und Nichtton op als een platform voor conceptuele en experimentele projecten rond muziek, kunst en wetenschap. In 1999 ging Nicolai's Noton Archiv scheep met het label Rastermusic van Olaf Bender en Frank Bretschneider, een samenwerkingsverband dat tot op vandaag standhoudt. Raster-Noton is dan ook nog steeds de thuishaven voor Nicolai's muziek, opgebouwd uit microscopisch fijne geluiden, die hij als Noto de wereld in stuurt. Als kunstenaar werd Nicolai's werk reeds tentoongesteld in o.a. Milaan, Berlijn, Leipzig, New York, en Tokyo. Performances van hem waren reeds te zien in en op ondermeer Dokumenta IX (Kassel), Sonar Festival (Barcelona), Bauhaus (Dessau), Guggenheimmuseum (New York) en Ars Electronica (Linz).
Over de audio
Ralf Meintz herinnert zich de opnames van '5 Min' nog heel goed: "Toen ik er voor het eerst aan werkte, vroeg ik me echt af waar ik in godsnaam mee bezig was. Het kostte me even om het te begrijpen en om het allemaal samen te brengen. In de Volksbühne in Berlijn speelden we het stuk in de foyer en het resultaat was echt grappig. Sommige bezoekers wisten echt wel wat wij aan het doen waren, maar anderen keken alsof ze dachten dat het gewoon om een technisch probleem ging."
In de track zijn de muzikanten van Zeitkratzer te horen met allerlei elektronische apparaten: van een audiokabel waar iemand zijn duim op legt tot geluidsfilters, een digitale klok, hoge signalen van een tv-toestel en nog één akoestisch instrument: de basklarinet.
Met lang aangehouden tonen (beluistering met hoofdtelefoon verraadt zachte signalen die via de gemiddelde set speakers niet goed uitkomen) wordt het geluid laag per laag gestapeld. Bijkomende en vertrekkende geluiden zorgen voor kleine schokjes, niet alleen in de toonhoogte, maar ook in de dynamiek en de kleur. Door bepaalde toonhoogtecombinaties ontstaan er pulsen, als kleine golven (1'52") op het anders rimpelloze geluidsoppervlak.
Vanaf 3'03" wordt er een vast tempo ingesteld door het regelmatige signaal van de digitale klok. Vanaf 3'28" wordt deze houvast versterkt door een stoorgeluid (de duim op de audiokabel) dat ritmisch en metrisch doorgaans perfect in het "kloktempo" past.
Boven, tussen en onder deze standvastigheid blijven de elektronische zoemtonen bijkomen en wegvallen, waardoor de textuur permanent gewijzigd wordt. Vanaf 7'01" schuift een aangehouden ruisgeluid binnen dat geleidelijk aan de controle overneemt, waarna het stuk abrupt afgebroken wordt.
'5 Min' is een compositie van Carsten Nicolai en werd opgenomen op 29 maart 2007 in Le Lieu Unique in Nantes.
Meer over Zeitkratzer & Carsten Nicolai
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
