Mahlers onvoltooide symfonie, de tiende, wordt door velen wat stiefmoederlijk behandeld: Wie zou dan ook de schetsen van het werk van iemand die maanden lang zijn eigen composities doordacht, afwikte en herwerkte kunnen uitvoeren, laat staan voltooien? Het was een dilemma waarmee de Engelse musicoloog Deryck Cooke geconfronteerd werd toen hij in 1959 door de BBC werd gevraagd om de tiende klaar te stomen voor een uitvoering in het kader van een televisiebiografie van de componist. Cooke zag echter dat de taak lang niet zo hopeloos was als die op het eerst gezicht leek. In Mahlers schetsen ontbreekt namelijk geen enkele maat muziek; de hele partituur is op zijn minst in gereduceerde versie neergepend. Hoewel wat contrapunt en harmonisch vulling ontbreekt in het tweede van de vijf delen, zijn het eerste en het korte derde deel volledig georkestreerd geraakt. (Die worden dan ook veel vaker op concerten uitgevoerd – als op zichzelf staande symfonische werken). De twee laatste delen zijn niet door Mahler zelf georkestreerd maar die liet zelf genoeg aanwijzingen achter om niet volledig in het duister te tasten, zeker niet wat cruciale soli betreft. En hoewel Mahler zijn eigen werken maar al te vaak reviseerde, zelfs tot na hun première toe, krijgen we in een reconstructie die vertrekt vanuit Mahlers schets toch een overtuigend beeld van hoe deze symfonie geklonken moet hebben.
Over de audio
Het vierde deel van de tiende symfonie heeft veel gemeen met het openingsdeel van 'das Lied von der Erde' – het is een uit de context gerukte Weense wals en bezit net als het eerste deel van 'das Lied von der Erde' die typisch vroeg twintigste-eeuwse dualiteit tussen liefde en dood, schoonheid en vergankelijkheid. Het deel sleept de luisteraar dan ook mee tussen sterk contrasterende muzikale invloeden. De Oostenrijkse ländler, een gemoedelijke boerendans vindt hier zijn plaats, net als de verfijning van de Weense wals (getypeerd door de harpglissandi waarmee de muziek doorspekt is) maar het basiskarakter van de muziek staat ver verwijderd van deze ontspanningsmuziek. Musicologen speculeren dat de laatste drie delen van de symfonie geschreven werden nadat Mahler ontdekte dat zijn vrouw Alma een relatie had met architect Walter Gropius – iets waar de ontreddering en wilde gevoelswisselingen zeker getuige van zijn. Het sensuele karakter, de afwisseling tussen verschrikking en elegantie die Mahlers muziek hier kenmerkt worden goed weergegeven door de BBC Philharmonic. Dit orkest, van alle Londense orkesten misschien het meest fijnbesnaarde, is geknipt om de meer tedere kantjes bij Mahler knap vorm te geven. Het deel eindigt met de doodse geluiden van gestopte hoorns en (ongestemd) slagwerk met klagende fagot en althobo erboven en zo leidt dit deel rechtstreeks naar het bijna minimalistische begin van de finale. Maar om die finale te horen zult u de cd moeten kopen...
Meer over Gustav Mahler
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
