Heeft het Rotterdams Philharmonisch Orkest het niet zo begrepen op versleten grijsaards? Chef-dirigent Yannick Nézet-Séguin is nog geen veertig geworden doch hij staat al een aantal jaar aan de top. Bovendien kwam de momenteel furore makende Pablo Heras-Casado, gastdirigent bij het RPO, zelfs nog eens twee jaar later ter wereld. Die laatste doet het Concertgebouw van Brugge aan, waar hij een programma zal brengen dat blijk moet geven van zijn maturiteit.
Pablo Heras-Casado (foto: Miguel Peñalver)
Centraal op het programma staat Shostakovich’ negende symfonie, aan het begin van dit seizoen al in het Concertgebouw te horen in het kader van het KlaraFestival. Eveneens een jonge God, Teodor Currentzis, liet toen zijn flitsende licht schijnen op het werk dat Shostakovich’ trilogie met oorlogssymfonieën had moeten vervolledigen. Met de zevende en de achtste had de man immers al ware mastodonten geschreven, die nog steeds als pijlers in zijn oeuvre gelden. Het Sovjetregime hoopte – en in die tijd betekende dat zoveel als “eiste” – dat Shostakovich met veel grandeur een punt zou zetten achter zijn grote onderneming met een langgerekt lofzang op de Russische cultuur, die een artificiële overwinningsroes moest aanzwengelen. Een kunstenaar creëert echter niet op commando: Shostakovich moet gegronde redenen gehad hebben om op dat moment niet de muziek te schrijven die hem in een gunstig daglicht had kunnen stellen. Dat hij zich bewust was van het feit dat zijn negende symfonie totaal afweek van hoe de verwachtingen luidden, is af te leiden uit een citaat van vlak voor de première dat ongeveer luidt dat het een werk was dat de musici met plezier zouden vertolken, maar de critici met evenveel gretigheid zouden vermorzelen. Vandaag is de negende echter een van Shostakovich’ beroemdste en meest geliefde symfonieën: ze is (eerder ongewoon voor deze componist) evenwichtig, schoonheid en melancholie liggen voor het grijpen en qua temperamenten laat de componist zich niet verleiden tot enorme uitersten. Precies haar bijna existentieel verluchtende karakter maakt de negende tot een symfonie die orkestmusici inderdaad als een zegen ervaren. Het compositorisch plezier straalt immers van de partituur af, en in een gedegen uitvoering moet die lijn zich ook doortrekken naar het publiek. Wat dat betreft is echter veel gelegen aan de dirigent: kan hij het overzicht bewaren, de karakters richting geven en een tegelijk de affecten eerlijk naar voor laten komen? Aan Pablo Heras-Casado om zich in Brugge van zijn beste kant te laten zien.
Meer dan voor het orkest is Benjamin Brittens ‘Serenade for Tenor, Horn and Strings, opus 31’ een ware uitdaging voor beide solisten. Ook dit werk was te horen op de laatste editie van het KlaraFestival, met Ian Bostridge in een magistrale hoofdrol. Tegenover zijn legendarische inlevingsvermogen stond echter een wat stramme José Vincente Castello Vicedo: een instrumentalist die, op de eerste maten na, zijn partij degelijk vertolkte, maar haar niet de levensadem inblies die Bostridge wel aan zijn woorden wist te geven. Wanneer in studio-omstandigheden wel met een perfect intonerend hoornist wordt opgenomen, openbaart dit werk zich als een meesterwerk op meerdere niveaus. Het begint al bij Brittens selectie macabere gedichten, die allen thematisch om de nacht heen cirkelen en een morbide sfeer en een herfstige, dorre geur met elkaar gemeen hebben. Britten bloemleest uit vier eeuwen Britse poëzie en brengt een ode aan het medium door verschillende vormen te presenteren. Door als proloog en epiloog de hoorn in natuurtonen te laten blazen, schept de componist bovendien niet alleen een kader dat aan de natuur zelf lijkt te ontspringen, maar zou hij ook kunnen wijzen op het idee dat het geconcentreerde woord dat poëzie is, de meest essentiële uitdrukkingsvorm van de mens is. Hoe het ook zij: als Martin van de Merwe zijn partij afgelijnd gestalte kan geven, dan zal het John Mark Ainsley, een bijzonder gerespecteerd tenor, niet aan kapstokken ontbreken om de pure emotie die in de teksten vervat zit, op te hangen. In deze muziek kan de rol van het orkest echter niet genivelleerd worden: het
misterioso-aspect van de hele beleving, begint bij een strijkersdeken dat verwarmt zonder al te gewillig te zalven. Ook dat is een opgave voor een dirigent die nog geen decennia lang in het vak staat.
Rotterdams Philharmonisch Orkest (foto: Marco Borggreve)
Om de avond nog wat meer zwaarte te geven, grijpt Heras-Casado tot slot ook nog naar Mahler. Een stuk uit de derde, gearrangeerd door Benjamin Britten, en ‘Blumine’: samen zijn het zeker niet Mahlers meest hartverscheurende zielsuitingen. Een zeker melancholie is de stukken helemaal niet vreemd, maar hun reputatie als publiekslievelingen hebben deze folkloristische fragmenten zeker niet gestolen. Voor het Rotterdams Philharmonisch Orkest, dat in vergelijking met haar grotere Europese broers veel minder lang meedraait op het hoogste platform voor internationale orkesten, zou Mahler wel eens de grootste uitdaging kunnen zijn: wanneer de aanvoerders van de pupiters geen ervaring hebben in deze muziek, kunnen ze hun collegae dan voldoende inspireren? Ook voor Pablo Heras-Casado zou deze Mahler een vergrijp kunnen zijn: hoe eenvoudig transformeren deze parels in verkeerde handen immers in sentimentele
tear jerkers? Niets wijst er evenwel op dat Heras-Casado zijn vak niet zou verstaan. Zijn laatste opname met Schubert-symfonieën (voor Harmonia Mundi) liet een eloquente indruk na en voor het huidige seizoen hebben onder meer het London Symphony Orchestra, Gewandhaus Orchester Leipzig, New York Philharmonic en Philharmonia Orchestra het Spaanse talent al geëngageerd. Deze jongeman in de akoestisch zo dankbare setting van het Concertgebouw Brugge aan het werk kunnen zien nog voor hij door zijn toekomstige roem wordt opgepeuzeld, mag kortom als een evenement van danig muzikaal belang worden beschouwd.
Meer over Rotterdams Philharmonisch Orkest, Pablo Heras-Casado, John Mark Ainsley
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
